Fenegriek: werking en hoger testosteron gehalte?

Geschatte leestijd: 9 minuten

Fenegriek verhoogt testosteron? Althans volgens sommige onderzoeken. Het (extract van het) plantje wordt gepromoot als “testosteron-booster”. Voordat we echter massaal het kruid of zaden van dit plantje voor de moestuin bestellen, is het verstandig wat kritischer naar deze onderzoeken te kijken.

Wat is Fenegriek

Fenegriek (latijnse benaming: Trigonella foenum-graecum) is een plant uit de zogenaamde vlinderbloemenfamilie (Leguminosae of fabaceae). Het staat bekend onder verschillende namen en komt vooral voor in het midden-oosten en Azië. India is de grootste producent van fenegriek. Het wordt in de keuken als groente gebruikt, als kruid en als specerij (de zaden). Het is een veelgebruikt ingrediënt in de Indische keuken waar het onder andere veel gebruikt wordt voor curry’s. 

Aan fenegriek worden echter positieve effecten toegeschreven. Aanleiding tot dit artikel was een vraag die iemand mij stelde over de werking van fenegriek als natuurlijke borstvergroter voor vrouwen. Ik had ooit wel iets vernomen van fenegriek als middel dat de lactaat-productie verhoogt, maar gaf aan er wat dieper in te duiken. Hierbij bleef ik echter hangen bij veronderstelde effecten van fenegriek die mij persoonlijk wat meer interesseren.

Ik kwam namelijk diverse onderzoeken tegen naar fenegriek en het testosteron- en kracht-verhogende effect. Nu is het goed om te weten dat ik de duik in dit onderwerp met een behoorlijk sceptische duikbril maak. Het is niet voor het eerst dat we horen over testosteron-verhogende plantjes waarvan alle positieve onderzoeken hiernaar gedaan of gefinancierd zijn door producenten van datzelfde plantje (zoals Tribulus Terestris ). Voor fenegriek zijn sommige onderzoeken naar het effect op testosteron, maar ook op lichaamssamenstelling (spier- en vetmassa) verricht door gerenommeerde instellingen, maar helaas gefinancierd door producenten van fenegriek(extract) of hierop gebaseerde producten. Dit maakt het moeilijk de betrouwbaarheid hiervan in te schatten. Ik zal daarom diverse van deze onderzoeken en de bron bespreken in de hoop een goed beeld te tonen van fenegriek en het effect op testosteron. Eerst echter kijken we naar de theorie. Waarom zou fenegriek testosteron-verhogend werken?

Steroïde saponinen in Fenegriek

Fenegriek bevat veel zogenaamde steroïde saponinen. Zo’n 4-6 procent van het gewicht van de gedroogde zaden wordt hieruit opgemaakt (1). Steroïde saponinen hebben dezelfde chemische basisstructuur als geslachtshormonen. Ze kunnen daarom in theorie werken als precursor van geslachtshormonen, een stof die betrokken is bij de productie van deze. In dit geval is de theorie dat de steroïde saponinen kunnen worden omgezet in dehydroepiandrosteron (DHEA), dat kan worden omgezet in androsteendion, dat vervolgens weer kan worden omgezet testosteron (maar ook oestrogeen).

Volg je het nog?

Steroïde saponinen in fenegriek verhogen Luteïneserend Hormoon

De zogenaamde HPT-as (of HPTA) is verantwoordelijk voor de productie en afgifte van testosteron. HPTA staat voor hypothalamic–pituitary–testicular-axis, de samenwerking tussen de hypothalamus, de hypofyse (pituitary) en testes. Het vaker getoonde schema van hiernaast toont de stappen die voorafgaan aan de productie en afgifte van testosteron door de testes. De steroïde saponinen in fenegriek zouden Luteïneserend Hormoon (LH) verhogen wat zorgt voor een signaal voor verhoogde afgifte van testosteron door de testes.

Steroïde saponinen in fenegriek werken zelf anabool

We zijn uiteindelijk geïnteresseerd in testosteron vanwege de anabole en androgene werking, Het lichaam dat een signaal krijgt om meer spiermassa aan te maken en o.a. daarmee de mannelijke kenmerken te versterken. Omdat de steroïde saponinen in fenegriek dezelfde chemische basisstructuur hebben als geslachtshormonen zoals testosteron wordt vermoedt dat deze saponinen zelf ook anabool zouden kunnen werken en dus rechtstreeks kunnen zorgen voor meer kracht en spiermassa zonder hiervoor invloed op testosteron uit te oefenen.

Fenergiek werking in de praktijk

We hebben dus twee theorieën gezien voor de wijze waarop fenegriek dan wel de saponinen hierin testosteron zou verhogen. Een derde theorie gaat uit van een werking als testosteron en dus een directer effect op kracht en spiermassa. Laten we eens kijken wat de onderzoeken hierna hebben opgeleverd.

“Fenegriek geen invloed op hormonale huishouding”

Amerikaanse onderzoekers van de University of Mary Hardin-Baylor verdeelden in 2009 46 mannen in twee groepen (2). De ene groep kreeg dagelijks, 8 weken lang 500mg fenegriek-extract. De andere groep kreeg een placebo. Tijdens de acht weken werd er vier keer per week aan krachttraining gedaan. Aan het einde van de 8 weken werd het hormoon-profiel vergeleken met die aan de start van het onderzoek. zo keken ze onder andere naar de invloed op het spierafbrekende stresshormoon cortisol, insuline, leptine, (vrij) testosteron, oestrogeen en dihydrotestosteron (DHT).

Tussen beide groepen was er na acht weken geen statistisch significant verschil. Het enige waarin ze verschil zagen tussen de placebo- en fenegriek-groep was de verandering in DHT. DHT wordt aangemaakt vanuit testosteron, het heeft een drie keer zo sterke androgene werking. Dat klinkt goed omdat het dus onder andere ook zorgt voor een toename in kracht- en spiermassa. DHT heeft echter ook nadelige effecten, het leidt bijvoorbeeld tot een verhoogde kans op kaalheid (zo schreef ik ooit een artikel over creatine en kaalheid en de rol van DHT hierin). Opmerkelijk genoeg nam DHT echter significant af in de fenegriek groept. Hierdoor zou je normaal geneigd zijn te denken dat testosteron ook gedaald was, ware het niet dat dit dus gelijk gebleven was. Een andere, positievere, verklaring zou kunnen liggen in een verlaagde omzetting van testosteron in DHT.

“Meer kracht en testosteron, minder vet en estradiol door fenegriek”

Enkele van dezelfde onderzoekers van de University of Mary Hardin-Baylor gaven in 2010 8 weken lang 15 jonge krachtsporters dagelijks 500mg fenegriek-extract. Een andere groep van 15 krachtsporters kreeg in plaats daarvan een placebo. (3) In kracht was er weinig verschil tussen de twee groepen na 8 weken. De toename in kracht was vergelijkbaar. Ook de toename in vetvrije massa (o.a. spiermassa) nam in gelijke mate toe (met 1,6kg). Bij de groep die fenegriek kreeg nam het vetpercentage af met bijna 2% terwijl dit in de placebogroep met nauwelijks een half procent was afgenomen. Feitelijk is dit de belangrijkste informatie aangezien het ons uiteindelijk om de resultaten gaat, maar we willen in dit kader natuurlijk weten in hoeverre testosteron verantwoordelijk is voor deze verschillen. In de fenegriek-groep nam (vrij beschikbaar) testosteron toe met 26% (afb. rechts). Ondanks de (statistisch significante) stijging van testosteron, steeg estradiol niet significant mee. Testosteron kan net als in DHT worden omgezet in het vrouwelijke geslachtshormoon estradiol. Stijging van testosteron zorgt normaal voor een grotere omzetting in estradiol door het enzym aromatase, een probleem waar anabolengebruikers vaak mee te maken krijgen. Het feit dat estradiol niet steeg ondanks de stijging van testosteron deed de onderzoekers vermoeden dat het fenegriek-extract kan werken als aromatase-inhibitor, een middel dat de werking van het enzym remt (vandaar de afkorting AI).

“Hogere oestrogene werking door diosgenine in fenegriek”

Aan die mogelijk verlaagde omzetting in oestrogeen heb je echter weinig als dit komt doordat één van de saponinen in fenegriek, diosgenine, zelf een oestrogene werking heeft. Diosgenine blijkt volgens twee onderzoeken namelijk te kunnen binden met de oestrogeen-receptoren waarmee het de effecten van oestrogeen kan veroorzaken (4,5). Deze onderzoeken werden verricht om te zien in hoeverre fenegriek zou kunnen werken als alternatief voor de hormoontherapiën die vrouwen soms krijgen om de nadelige effecten van de overgang te verminderen. Niet wat je wilt horen als je juist testosteron wilt verhogen.

Tegelijkertijd kan dit verklaren waarom fenegriek zou werken als aromatase inhibitor oestrogeen zou doen verlagen. De afgifte van oestrogeen werkt namelijk net als testosteron volgens zogenaamde “negatieve terugkoppeling”, simpel gezegd betekent dit dat wanneer er reeds veel oestrogeen aanwezig, de afgifte verlaagt wordt. Wanneer een stof kan binden met de receptoren van cellen die bedoelt zijn voor oestrogeen (zoals dus diosgenine dat kan) dan kan het lijken alsof er al genoeg oestrogeen is waardoor de afgifte verlaagt wordt. Als dit inderdaad de manier is waarop fenegriek als aromatase inhibitor werkt dan lijk je hier weinig aan te hebben aangezien een andere stof de nadelige effecten van oestrogeen dan verzocht in plaats van oestrogeen zelf.

“Niet meer testosteron, wel meer spiermassa en minder vet”

Ook in 2010 hebben namelijk dezelfde onderzoekers een vergelijkbaar onderzoek gedaan waarbij testosteron juist daalde (hoewel niet significant) (6). Ondanks die daling nam de spiermassa in de fenegriek groep toe en nam het vetpercentage af, in grotere mate dan bij de placebo-groep. De onderzoekers konden de werking in deze dan ook niet verklaren. Ook dit onderzoek is gefinancierd door Indus Biotech.

Theorieën over fenegriek correct?

We hadden twee theorieën die uitgingen van een stijging van testosteron door fenegriek. Het onderzoek van de University of Mary Hardin-Baylor van 2010 zou deze (althans, minstens één daarvan) bevestigen terwijl dat van 2009 het juist ontkracht omdat hieruit geen stijging van testosteron bleek.

Hoewel ze door een gerenommeerde instelling zijn verricht, zijn beide onderzoeken gefinancierd door Indus Biotech dat tevens de producent is van het onderzochte fenegriek-extract. Je kan je dan altijd afvragen in hoeverre de onderzoekers bewust of onbewust de resultaten een bepaalde kant op gestuurd hebben. Het “goede nieuws” hier is dat Hardin-Baylor dus niet onverdeeld positief is wat de geloofwaardigheid ten goede komt. Dit is tegelijkertijd het slechte nieuws gezien beide onderzoeken elkaar tegenspreken, weet je nog niets over de invloed van fenegriek op testosteron. Het lijkt echter niet heel overtuigend.

“Fenegriek verhoogt libido, maar niet testosteron”

Een Australisch onderzoek uit 2011 keek naar het effect van fenegriek op de mannelijke libido. Zestig gezonde mannen zonder “probleempjes daar beneden” (geen erectiele disfunctie) kregen dagelijks 600mg Testofen per dag, een product gebaseerd op fenegriek-extract dat tegenwoordig aan diverse al dan niet werkende testosteron-boosters wordt toegevoegd (7). De mannen werd verzocht volgens een bepaald protocol subjectief aan te geven hoe het met hun libido stond. Daarnaast keken de onderzoekers ook naar invloed op hormonen zoals testosteron. De onderzoekers zagen geen stijging van testosteron. Desondanks gaven de mannen die Testofen kregen aan dat hun libido hierdoor gestegen was.

“Fenegriek halveert testosteron in konijnen en verlaagt vruchtbaarheid”

Dan het onderzoek dat het het meest negatief is over fenegriek. Ook als libido-booster heb ik namelijk geen vertrouwen in fenegriek. In 2006 bleek dat toediening van fenegriek aan konijnen bij vrouwtjes zorgde voor verminderde vruchtbaarheid terwijl bij mannetjes testosteron halveerde en de testes afnam in grootte (7).

The data presented in this study clearly demonstrate an antifertility effect of fenugreek seeds in the female rabbits and more of a toxicity effect in the male rabbits. In males, testis weight was reduced, with evident damage to the seminiferous tubules and interstitial tissues as shown by the histopathology of testis tissue sections. In addition, the plasma concentration of the androgen hormone and sperm concentrations were halved in the treated animals.

A. Kassem, University of Sana’a

Word je ook niet bepaald vrolijk van! Bovendien doet het denken aan de gevaren die ik beschreef voor Tribulus Terestris. (Onderzoeken van de producent wijzen op een stijging van testosteron terwijl onafhankelijk onderzoek aantoonde dat het kan leiden tot homosexueel gedrag in konijnen.) Nu ben ik geen homofoob, maar je kan je voorstellen dat deze neigingen niet direct veroorzaakt werden door een stijging van testosteron.

Conclusie

Wat kunnen we concluderen over fenegriek? Tot nu toe ben ik nog geen enkele testosteronbooster tegen gekomen die echt lijkt te werken. Dat lijkt ook te gelden voor fenegriek. Misschien is dat maar goed ook. Ons lichaam heeft duizenden jaren nodig gehad om zich te ontwikkelen naar en aan te passen aan de voeding die we eten. Dit houdt in dat grote effecten van voeding in het lichaam vaak gereguleerd worden door processen die juist het omgekeerde bereiken van de ingenomen voeding. Eet je bijvoorbeeld heel weinig dan val je af, maar je lichaam probeert dit te matigen door je metabolisme te vertragen.

Anabolengebruikers ervaren de problemen die ze tegenkomen omdat het lichaam niet voldoende kan reageren op deze enorme toename aan van testosteron afgeleide middelen. Zolang deze worden toegediend zal je je sterker voelen, potenter, maar ook agressiever (wat qua training een positief punt is, maar in veel andere situaties niet). Wanneer er vervolgens gestopt wordt zonder dat er een zogenaamde nakuur wordt gedaan, ontstaan weer andere problemen. Je lichaam heeft geprobeerd deze toename van testosteron te reguleren door bijvoorbeeld de eigen productie re remmen via dezelfde negatieve terugkoppeling zoals net beschreven over oestrogeen. Er komt dan niets meer binnen van buiten en er wordt een tijd lang niets aangemaakt door het lichaam. Die stoere, potente, man die drie keer per dag op zijn vriendin wilt springen, heeft dan opeens een paar weken geen zin meer. Spiermassa neemt weer af evenals kracht.

Als je dat allemaal weet omdat je een anabolenkuur hebt gebruikt, dan kan je je hier op voorbereiden. Gebeurt dit echter omdat je eens creatief bent geweest met een salade en daar een bepaald Indisch plantje door heen hebt gegooid, dan is het niet zo prettig. Eigenlijk ben ik dus wel blij dat er tot nu toe nog geen echte natuurlijke testosteronboosters lijken te zijn, laat staan dat deze werken in de mate van anabole steroïden. Ik heb er niet voor niets voor gekozen om geen anabolen te gebruiken. Waarom zou ik dan wel een plantje nemen waar ik dezelfde werking én nadelige effecten van verwacht?

Met andere woorden, als ze niet werken is het geldverspilling en als ze wel werken dan kan je weer andere zorgen maken.

Referenties

1. “trigonella-foenum-graecum”. globinmed. 2010-1011. Retrieved 2014-07-19.
2. Taylor, Lem W.; Wilborn, Colin D.1; Bushey, Brandon; Poole, Chris; Foster, Cliffa A.; Campbell, Bill2; Kreider, Richard B. FACSM; Willoughby, Darryn S. FACSMFenugreek Extract Supplementation Has No Effect On The Hormonal Profile Of Resistance-trained Males: 2085: Medicine & Science in Sports & Exercise: May 2009 – Volume 41 – Issue 5 – p 228
3. Wilborn C, Taylor L, Poole C, Foster C, Willoughby D, Kreider R. Effects of a purported aromatase and 5α-reductase inhibitor on hormone profiles in college-age men.Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2010 Dec;20(6):457-65.
4. Aradhana A, Rao AR, Kale RK. 1992. Diosgenin – a growth stimulator of mammary gland of ovariectomized mouse. Indian J Exp Biol 30: 367–370.
5. Sreeja S, Anju VS, Sreeja S. 2010. In vitro estrogenic activities of fenugreek Trigonella foenum graecum seeds. Indian J Med Res 131: 814 – 819.
6. Chris Poole, Brandon Bushey, Cliffa Foster, Bill Campbell, Darryn Willoughby, Richard Kreider, Lem Taylor, and Colin Wilborn. The effects of a commercially available botanical supplement on strength, body composition, power output, and hormonal profiles in resistance-trained males.J Int Soc Sports Nutr. 2010; 7: 34.
7. Steels E, Rao A, Vitetta L. Physiological Aspects of Male Libido Enhanced by Standardized Trigonella foenum-graecum Extract and Mineral Formulation. Phytother Res. 2011 Feb 10. doi: 10.1002/ptr.3360.
8. Kassem A, Al-Aghbari A, AL-Habori M, Al-Mamary M. Evaluation of the potential antifertility effect of fenugreek seeds in male and female rabbits. Contraception. 2006 Mar;73(3):301-6. Epub 2005 Nov 2. PubMed PMID: 16472574.