Zoetstoffen als sucralose kunnen de vetopname en de kans op (pre)diabetes verhogen. Met name in mensen met overgewicht. Dit blijkt uit een nieuw onderzoek met (stam)cellen uit menselijk vetweefsel.
Zoetstoffen of suiker?
Voordat ik weer een heleboel mensen boos maak: Ik zeg niet dat zoetstoffen slechter zijn dan suiker. Ik zeg zelf eigenlijk helemaal niets, ik beschrijf alleen de conclusies van een onderzoek. Maar blijkbaar moet ik deze eerst duidelijk in context plaatsen. Het onderzoek van George Washington University concludeert niet dat zoetstoffen als sucralose ‘slechter’ zijn dan suiker [2]. Die vergelijking wordt helemaal niet gemaakt. Er wordt alleen gekeken naar de effecten van de zoetstof zelf op vetcellen. En die effecten blijken niet zo positief, vooral in mensen met overgewicht. Daarmee is niet gezegd dat ze beter frisdrank met suiker hadden kunnen drinken. Je kunt hooguit concluderen dat ze het beste kunnen leren geen frisdrank te drinken.
Zoetstoffen zoals sucralose en aspartaam zijn populair omdat ze dezelfde zoetheid kunnen bieden als suiker, maar tegen veel minder of zelfs geen calorieën. Als iemand gewend is om bijvoorbeeld regelmatig koffie, thee of frisdrank te drinken met suiker dan zou je hiermee dus de nodige calorieën moeten kunnen besparen. Het is echter best moeilijk oordelen of de suikervervangers nu daadwerkelijk helpen bij afvallen. In het artikel over aspartaam haalde ik onderzoeken aan waaruit geen toegevoegde waarde bleek bij het afvallen. Sommige onderzoeken toonden zelfs wat negatieve effecten aan zoals een verhoogd BMI en verhoogde eetlust. Bij onderzoeken waarin gewichtsverlies werd gezien kon dit worden toegeschreven aan een aangepast dieet en verhoogde activiteit.
Val je af door suiker te vervangen door zoetstoffen?
Maar schrijven over de pros & cons van zoetstoffen blijft lastig. Welke zoetstoffen onderzoek je? Welke effecten onderzoek je? Hoe onderzoek je het en onder wie? Maar ook als het specifiek gaat over het effect van het vervangen van suiker door zoetstoffen op het gewicht, blijft het complex. Hoe hou je er bijvoorbeeld rekening mee dat de uitslag wordt beïnvloed door de onderzoeker zelf (‘publication bias’)?
In 2014 werd een meta analyse gedaan waarin werd geprobeerd de uitkomsten van meerdere randomized controlled trials (RCT’s) en prospective cohort studies (PCS) te vergelijken [1]. Van de 522 onderzoeken die ze vonden op dit onderwerp, bleven er 24 over die aan alle criteria voldeden. Onderzoeken die bijvoorbeeld lang genoeg duurden, duidelijke doseringen gebruikten en de zoetstoffen onafhankelijk bestudeerden. Van die onderzoeken waren er 15 randomized controlled trials waarin de onderzoekers zelf de inname van zoetstof controleerden. De andere 9 onderzoeken waren prospective cohort studies waarin het zoetstof gebruik van de deelnemers in hun ‘natuurlijke omgeving’ werd onderzocht.
Geen verband of klein verband tussen zoetstoffen en lager gewicht
Uit de PCS bleek dat zoetstoffen geen verband hadden met gewicht en vetmassa, maar wel met een verhoogd BMI. Hoe BMI kan stijgen zonder dat het gewicht stijgt, begrijp ik niet helemaal tenzij de mensen kleiner werden door de zoetstof. Maar dat zal aan mijn beperkte enthousiasme voor de statistiek liggen.
De RCT’s lieten echter wel een positief effect zien op het lichaamsgewicht door suiker te vervangen door zoetstoffen. Omdat deze onderzoeken door hun opzet normaal gesproken als waardevoller worden gezien (dan de PCS), concluderen de makers van de meta analyse dan ook dat zoetstoffen kunnen werken.
Als ik de fabrikant was die diet of light frisdranken verkocht dan zou dit het onderzoek zijn dat ik zou citeren. Een veel sterker bewijs dat zoetstoffen kunnen helpen bij gewichtsverlies kan je denk ik niet vinden.
Maar heel sterk is het effect volgens de analyse niet. Gemiddeld viel men in de 15 onderzoek 0,8 kilo af. Het is jammer dat de gemiddelde duur van de RCT’s niet genoemd wordt. Deze varieerden namelijk van 3 tot 78 weken.
Als je dus in 3 tot 78 weken 0,8 kg wilt afvallen dan heeft het zin om je suiker door zoetstoffen te vervangen? Onder het artikel vind je de link naar het onderzoek. Ik hoor het graag als jij daarin een manier vind om tot een conclusie te komen die meer indruk maakt op verjaardagen.
Zoetstoffen vooral preventief gebruiken?
Er is echter een grote ‘maar’. Alle RCT’s in de genoemde meta analyse zijn uitgevoerd onder obese mensen of mensen met overgewicht. In het arikel over aspartaam beschreef ik onderzoeken die verschillende effecten lieten zien op bloedglucose en insuline tussen mensen met overgewicht of een normaal gewicht. In het nieuwe onderzoek uit Washington zien we ook dat mensen met overgewicht meer nadelige effecten van zoetstoffen kunnen verwachten. De bevindingen werden 18 maart gepresenteerd tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van Endocrine Society in Chicago [2].
Zijn zoetstoffen dan vooral interessant om overgewicht te voorkomen, maar minder geschikt als genezing?
“Zoetstoffen verhogen vetopname in vetcellen”
De onderzoekers van George Washington University bekeken het effect van de zoetstof sucralose op twee manieren.
Eerst namen ze stamcellen afkomstig uit menselijk vetweefsel. Deze cellen kunnen zich nog ontwikkelen tot volwassen vetcellen, spiercellen of botcellen. Deze legden ze vervolgens voor 12 dagen in een Petrischaaltje in een medium dat vetproductie stimuleert. Op deze manier bootsten ze een omgeving na die voor obesitas zorgt. Hieraan voegden ze vervolgens een hoeveelheid sucralose toe die zou overeenkomen met de concentratie in het bloed wanneer je dagelijks vier blikjes light frisdrank zou drinken. Vervolgens bekeken ze de gen-expressie en zagen ze dat de expressie verhoogd was van genen die vetproductie en ontstekingen kenmerken.
Met deze kennis deden ze daarop een tweede experiment. Nu onderzochten ze monsters van vetweefsel verkregen uit het buikvet van 18 mensen die aangaven light frisdranken te drinken. Deze bevatten voornamelijk sucralose en in kleine hoeveelheden aspartaam en/of Acesulfaam-K. Veertien deelnemers waren obese, de overige vier hadden een normaal gewicht.
Hierin vonden ze vergelijkbare veranderingen in genexpressie in dezelfde genen met verhoogde activiteit van glucose transporters. Deze glucose transporters zouden, door verhoogde opname van glucose door de cel, zorgen voor vergroting van de vetopslag.
In de vier deelnemers met een normaal gewicht was het effect op genexpressie echter niet significant.
Conclusie
Eerlijk is eerlijk; ik heb persoonlijk weinig met zoetstoffen omdat ik gewoon nog steeds een beetje koffie bij mijn suiker drink. Gezien ik eerder te weinig calorieën eet dan teveel is er wat gewicht betreft dan ook geen aanleiding toe. Ik kan dus ook makkelijk lullen als ik zeg dat je beter kan leren minder suiker in je dieet te hebben dan je suiker te vervangen door zoetstoffen.
En toch kan ik het niet veel positiever maken dan dat.
Referenties
- Miller PE, Perez V. Low-calorie sweeteners and body weight and composition: a meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. The American Journal of Clinical Nutrition. 2014;100(3):765-777.
- endocrine.org
