Reukvermogen zou wel eens een belangrijke rol kunnen spelen in hoe het lichaam omgaat met voeding. Dat blijkt uit onderzoek waarin het reukvermogen van ratten werd uitgeschakeld of juist verhoogd. Een uitgeschakeld reukvermogen leidde tot een lager gewicht terwijl er evenveel gegeten werd.
Reukvermogen als onderdeel van de stofwisseling
De neus heeft het vermogen om voeding te identificeren en de eetlust op te wekken. Je zou er dus rekening mee houden dat ratten minder eten als je hun reukvermogen uitschakelt, of juist meer gaan eten als je hun reukvermogen verhoogt. Onderzoekers van Berkeley deden beiden. De muizen zonder reukvermogen vielen af en de ‘super-ruikers’ kwamen juist meer aan in gewicht. In beide gevallen werd er echter evenveel gegeten.
De resultaten doen vermoeden dat het reukvermogen een belangrijke rol speelt in hoe het lichaam voeding verwerkt. Een rol die het zou spelen door een samenwerking tussen het olfactorisch systeem (de reukzin) en het deel van de hersenen dat het metabolisme regelt, in het bijzondere de hypothalamus. De exacte werking is echter onbekend.
This paper is one of the first studies that really shows if we manipulate olfactory inputs we can actually alter how the brain perceives energy balance, and how the brain regulates energy balance.
Céline Riera, UC Berkeley & Cedars-Sinai Medical Center
Mensen die hun reukzin verliezen door ziekte zoals in het geval van Parkinson ontwikkelen soms anorexia. Tot op heden werd dit echter vaak verklaard door de depressie waarmee de ziekte gepaard kon gaan. Uit dit onderzoek blijkt nu dat er een directe rol kan zijn van het reukvermogen en dat het beïnvloeden hiervan een methode van gewichtsbeheersing zou kunnen zijn. Helemaal als je de exacte link snapt en deze kan gebruiken zonder het reukvermogen daadwerkelijk uit te schakelen.
De onderzoekers wijzen er op dat zowel muizen als mensen gevoeliger zijn voor geuren wanneer ze honger hebben. Het gebrek aan geur zou mogelijk het lichaam kunnen laten denken dat er al gegeten is (en dat aanwezige voeding verbrand mag worden in plaats van opgeslagen als vet).
Minder reukvermogen: minder vet en meer verbranden
De onderzoekers gebruikten gentherapie om de reukzin tijdelijk uit te schakelen. Hiervoor maakten ze de olfactorische neuronen in de neus kapot, maar lieten ze de stamcellen intact. De olfactorische neuronen begonnen na drie weken weer te herstellen.
De muizen met verminderd reukvermogen verbrandden meer vet door het sympathisch zenuwstelsel te activeren, zeg maar de ‘actie-stand’ van het lichaam. Ze veranderden beige vetcellen in bruin vet dat meer vetzuren verbrandt om warmte te genereren. De witte vetcellen (die we minder graag zien door hun opslag van vetzuren) namen af in omvang.
Ook maakte het uitschakelen bepaalde schade, aangericht door eerder overgewicht, ongedaan. De muizen die al overgewicht hadden voordat hun reukvermogen werd uitgeschakeld, hadden ook te kampen met een glucose intolerantie, wat kan leiden tot diabetes. Met verlies van het reukvermogen verloren ze niet alleen gewicht, ondanks het dieet hoog in vetten, maar kregen ze ook een normale glucose tolerantie. De muizen die overgewicht hadden, kregen door het uitgeschakelde reukvermogen hetzelfde gewicht als muizen op een normaal dieet terwijl spiemassa en botmassa gelijk bleven.
Minder reukvermogen meer noradrenaline
Een keerzijde van het verminderde reukvermogen was een ander effect van een actief sympathisch zenuwstelsel; verhoging van het stresshormoon noradrenaline. Dit kan indien langdurig verhoogd, hartinfarcten veroorzaken in mensen.
Vooralsnog zou het dan ook vooral een waardevolle methode kunnen zijn voor mensen met morbide obesitas die anders een chirurgische ingreep nodig zouden hebben. De risico’s door het grote overgewicht zouden ruimschoots opwegen tegen de risico’s van verhoogde noradrenaline.
For that small group of people, you could wipe out their smell for maybe six months and then let the olfactory neurons grow back, after they’ve got their metabolic program rewired
Meer reukvermogen = meer vet opslaan
De onderzoekers van Berkeley werkten vervolgens met Duitse collega’s die juist muizen hadden ontwikkeld met een verhoogd reukvermogen. Die muizen kwamen op een normaal dieet juist meer aan dan normale muizen op hetzelfde dieet.
Het is jammer van de verhoogde nordrenaline. Het zou natuurlijk fijn zin als de bevindingen meer mensen zouden kunnen helpen dan alleen mensen met morbide obesitas. Mogelijk zijn er minder ingrijpende methoden die de geur alleen verminderen en niet geheel uitschakelen. Mogelijk zijn de effecten zowel in positieve zin als negatieve zin dan kleiner, maar vormen ze nog steeds een positieve balans. Als deze muizen zonder reukzin konden afvallen op een dieet hoog in vetten, misschien kunnen ze dan met een verminderde reukzin op gewicht blijven op een dergelijk dieet of afvallen met een normaal dieet. Genoeg nog om te onderzoeken lijkt me.
Niet heel vreemd opkijken dus als je fitness coach of diëtist je binnenkort een wasknijper geeft om op je neus te doen.
Referenties
- Celine E. Riera, Eva Tsaousidou, Jonathan Halloran, Patricia Follett, Oliver Hahn, Mafalda M.a. Pereira, Linda Engström Ruud, Jens Alber, Kevin Tharp, Courtney M. Anderson, Hella Brönneke, Brigitte Hampel, Carlos Daniel De Magalhaes Filho, Andreas Stahl, Jens C. Brüning, Andrew Dillin. The Sense of Smell Impacts Metabolic Health and Obesity. Cell Metabolism, 2017 DOI: 10.1016/j.cmet.2017.06.015
