Zijn supplementen schadelijk voor de gezondheid? Volgens een onlangs verschenen onderzoek is de kans op zaadbalkanker hoger bij het gebruik van voedingssupplementen [1]. Er zijn echter ook andere mogelijke oorzaken zoals het gebruik van anabolen. Dit maakt het onderzoek wat mij betreft nogal discutabel.
“Proteïne supplementen schadelijk voor gezondheid”
De plank wordt wat mij betreft behoorlijk mis geslagen, zowel door de onderzoekers van Yale, maar nog meer door Generation Iron dat met de spectaculaire kop kwam:
“STUDY FINDS THAT PROTEIN SUPPLEMENTS CAUSE CANCER?”
Proteïne zou dus kanker veroorzaken. Door er een vraagteken achter te plaatsen, dekken ze zichzelf in voor de onjuiste weerspiegeling van zaken en trekken ze toch lekker veel lezers. Want zeg nu eerlijk:
Als je net de zoveelste eiwitshake naar binnen hebt gewerkt, zal je toch even op linkje klikken wanneer je het voorbij ziet komen.
Zijn supplementen echt schadelijk voor de gezondheid?
Die boodschap moet echter sterk afgezwakt worden:
- Het betreft de relatief weinig voorkomende vorm zaadbalkanker (of “teelbalkanker”). Vrouwen kunnen dus opgelucht adem halen
- Het onderzoek spreekt niet alleen over proteïne, maar over diverse vormen van suppletie. Een verband kan dus niet alleen aan proteïne gekoppeld worden
- Met de term “muscle building supplements” bedoelen de onderzoekers blijkbaar ook het gebruik van anabole steroïden of in ieder geval pro hormonen die door diverse instanties tot de anabole steroïden gerekend worden.
Kleinschalig, slecht controleerbaar en alles op één hoop
Eerst even over het onderzoek zelf. Hiervoor werd aan 356 mannen uit Connecticut en Massachusetts die voedingssupplementen gebruikten een enquête voorgelegd over supplementen gebruik en andere gewoonten zoals roken en drinken. Een groep van 513 mannen die geen supplementen gebruikten, diende als controle. In beide gevallen vulde ongeveer de helft de enquête in waarmee we dus een testgroep hebben van zo’n 200 mannen, niet al te veel.
Uit de resultaten bleek dat er meer gevallen van zaadbalkanker voorkwamen onder mannen die:
- Voor hun 25e waren begonnen met het gebruik van spieropbouwende supplementen
- Meer dan twee verschillende supplementen gebruikten
- Langer dan drie jaar achtereenvolgens supplementen gebruikten
Volgens deze lijst moet ik direct naar de dokter om m’n ballen te laten checken, want het is in mijn geval ook echt “check” op alle drie de punten.
Toch wordt ik niet direct bang.
Ten eerste omdat ik weet dat ik een soort zonderlinge verschijning blijk, een beetje zoals een 40-jarige maagd. Ik heb namelijk nooit anabole steroïden gebruikt (nee, echt niet). Als je als man langer dan drie jaar traint en even lang supplementen gebruikt om gespierder te worden, val je echter in de groep waarin statistisch gezien vaak anabole steroïden worden gebruikt.
Mijn eerste gedachte was dan ook dat de invloed van mogelijk anabolengebruik de testresultaten beïnvloed heeft. De testpersonen kunnen natuurlijk liegen bij het invullen van de vragenlijst. Niemand komt graag uit voor anabolengebruik dus je moet er feitelijk van vanuit gaan dat je geen eerlijke beantwoording krijgt. Zonder methoden om dat uit te sluiten of te minimaliseren wordt je data vervuild.
Het is echter erger. Tot mijn verbazing zijn er in de lijst 30 verschillende supplementen opgenomen waaruit na invullen door de onderzoekers berekend is wat de totale hoeveelheden zijn die iemand dus binnen heeft gekregen aan de belangrijkste ingrediënten zoals creatine, proteïne en androsteendion?
The interview included an assessment of 30 different types of MBS powders or pills. The major ingredients, including creatine, protein, and androstenedione or its booster*, were abstracted according to the product ingredients.
*Waarschijnlijk DHEA, zie verder.
Niet alleen wordt anabolengebruik niet uitgesloten, het gebruik van pro hormonen binnen deze groep is zelfs bekend in (sommige gevallen). Hoewel er ook nog wel wat op valt te merken op de statistische analyse en conclusie die hieraan verbonden wordt, is het onderzoek in mijn ogen al weinig waard doordat er dus niet gekeken kan worden naar specifieke supplementen doordat alles op één hoop is gegooid.
Androsteendion?
Als het onderzoek in de 90-er jaren was geschreven kon ik dit nog begrijpen. Toen werd androsteendion namelijk nog als gewoon supplement “over the counter” verkocht, althans in de VS. Het is echter een precursor van testosteron. Het kan dus in het lichaam omgezet worden in testosteron. In 2004 is het dan ook door de Amerikanen gelijkgesteld met anabole steroïden nadat gebruik door bekende honkballers de discussie over de prestatieverhogende eigenschappen aanzwengelde. In Nederland is het echter nooit officieel verkocht.
Het vervelende is dat wij de data zelf niet te zien krijgen. Welke 30 supplementen zijn bekeken en welke hoeveelheden androsteendion kwamen hierin voor? De relatie tussen geslachtshormonen en hun precursors en schade aan zaadballen zal namelijk minder verrassend zijn dan wanneer we het hebben over proteïne en creatine. Dit is dus een beetje als het lezen van de tekst “fietsen is levensgevaarlijk” om vervolgens te lezen dat ook alle dodelijk ongelukken met motorfietsen in het onderzoek zijn opgenomen.
Wel van belang is te weten dat DHEA (Dehydroepiandrosteron) een precursor is van androsteendion. DHEA kan dus worden omgezet in androsteendion (dat dus vervolgens kan worden omgezet in testosteron). DHEA wordt nog wel verkocht door supplementenshops (zoals Bodyenfitshop die ik net nog even belde met de vraag of dit nog wel toegestaan is, waarvan zij mij verzekeren dat dit het geval is).
Kanker door supplementen
Hoewel zaadbalkanker (of “teelbalkanker”) relatief weinig voorkomt, is het onder mannen in de leeftijd 15 tot 39 de meest voorkomende vorm van een kwaadaardig tumor wereldwijd [2]. Ook in Nederland is het onder mannen van 15 tot 30 jaar oud de meest voorkomende vorm [3].
Bovendien neemt het aantal gevallen toe [3]. De onderzoekers van Yale geven aan dat deze toename niet verklaard kan worden door bekende risicofactoren zoals erfelijke aanleg en niet ingedaalde of ineengeschrompelde zaadballen [4]. Ze verwijzen naar onderzoek waaruit blijkt dat “sommige ingrediënten” van “muscle building supplements” schade aan de zaadballen kunnen veroorzaken [5,6]. Tenminste indirect. Ze verwijzen naar één onderzoek waaruit blijkt dat in muizen langdurig creatine gebruik kan leiden tot verhoogde niveau’s van formaldehyde [5]. Dat koppelen ze aan een ander onderzoek waaruit bleek dat verhoogde niveau’s formaldehyde een verhoogd risico bieden op schade aan de zaadballen in ratten [6].
Er is echter nog geen enkele onderzoek geweest dat een het daadwerkelijke effect van creatine op formaldehyde zelf (en niet diens precursor) in mensen heeft aangetoond.
Oorzaken voor schadelijke supplementen
De onderzoekers verwijzen naar onderzoeken waaruit blijkt dat schadelijke supplementen soms ingrediënten bevatten die er niet in zouden moeten zitten. Hierover heb ik al eens geschreven, maar naar aanleiding van deze onderzoeken zal ik daar nog eens apart de aandacht aan wijden. Het is daarmee rekening houdend dus misschien niet de creatine, proteïne of zelfs adrosteendion dat zou zorgen voor een hogere kans op zaadbalkanker, maar iets anders waarvan je niet weet dat je het binnen kreeg.
Er zijn echter ook andere mogelijke redenen waarom zaadbalkanker tegenwoordig vaker voorkomt. Zo is er al eens een verband gelegd tussen cannabisgebruik en een verhoogde kans op teelbalkanker van maar liefst 70% [7]. Hoewel er door de onderzoekers van Yale wel gevraagd werd naar roken en drinken, lees ik niets over het uitsluiten van eventueel cannabisgebruik laat staan het testen daarop om rekening te houden met liegende testpersonen.
Conclusie: Niet zo snel schreeuwen
Het bericht van het onderzoek van Yale verscheen vorige week op 14 april en is sindsdien al op veel plekken herhaald, met een enkele uitzondering zonder kritische noot. Simpelweg overgenomen door media die even snel willen scoren met sensationele koppen.
Het onderzoek berust op aannames door mogelijk onterechte verbanden tussen diverse onderzoeken te leggen. Door de opzet van het onderzoek zelf zijn er bovendien teveel variabelen zowel bekend als onbekend, waarmee het onmogelijk wordt specifieke oorzaken aan specifieke gevolgen te koppelen. Belangrijkste daarbij is het mogelijke gebruik van andere middelen dan vermeld in de lijst zoals anabole steroïden en groeihormoon.
Natuurlijk is de aandacht gevestigd op een mogelijk verband en verder onderzoek is dan ook altijd welkom, maar mijn potten proteïne en creatine zullen voorlopig nog niet in de prullenbak verdwijnen.
Referenties
- N. Li et al. Muscle-building supplement use and increased risk of testicular germ cell cancer in men from Connecticut and Massachusetts.British Journal of Cancer (2015) 112, 1247–1250 | doi: 10.1038/bjc.2015.26
- Ferlay J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, Parkin DM, Forman D, Bray F (2012) GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11 [Internet]. International Agency for Research on Cancer: Lyon, France, Available from http://globocan.iarc.fr. Accessed March 2014.
- cijfersoverkanker.nl: Ferguson L, Agoulnik AI (2013) Testicular cancer and cryptorchidism. Front Endocrinol 4: 32.
- Ferguson L, Agoulnik AI (2013) Testicular cancer and cryptorchidism. Front Endocrinol 4: 32.
- Yu PH, Deng Y (2000) Potential cytotoxic effect of chronic administration of creatine, a nutrition supplement to augment athletic performance. Med Hypotheses 54(5): 726–728
- Han SP, Zhou DX, Lin P, Qin Z, An L, Zheng LR, Lei L (2013) Formaldehyde exposure induces autophagy in testicular tissues of adult male rats.Environ Toxicol; doi:10.1002/tox.21910.
- Kristin Woodward. Marijuana use linked to increased risk of testicular cancer. the Cancer paper February 9
