Een dieet hoog in koolhydraten staat in verband met een hoger risico op overlijden dan een dieet hoog in vetten. Dat is de uitkomst van een internationaal team van onderzoekers. Deze conclusie behoeft echter de nodige context.
Koolhydraten of vetten?
Laatst wijdde ik al een artikel aan de horror-docu “What the health”. Sommige van de opmerkelijke uitspraken in die documentaire over de voedingsindustrie kwamen van artsen die meldden dat er niets mis is met koolhydraten. Het zouden vooral de vetten, dierlijke vetten, zijn die gezondheidsproblemen zoals diabetes veroorzaken. Chirurg Garth Davis zegt bijvoorbeeld dat het idee dat je dik wordt van koolhydraten belachelijk is en dat de kans op diabetes juist verlaagd wordt als je meer suikers eet.
“Suikers kunnen niet worden omgezet in vet!”. Waaraan hij nog stilletjes toevoegt:”Tenzij je echt teveel calorieën eet…”
Blijkbaar eten dan veel mensen echt teveel calorieën. Een mogelijkheid die mij niet geheel vreemd lijkt.
Andere artsen in de documentaire wijzen op de verhoogde kans op vetophoping en daarmee de kans op hartziekten, beroertes en uiteindelijk overlijden bij een dieet hoog in vetten. Recent onderzoek van een internationaal team van onderzoekers leidt echter tot de tegenovergestelde conclusie.
Dit soort discussies dient altijd in de juiste context geplaatst te worden. In het geval van “What the Health” is het handig te weten dat deze docu gerust veganistische propaganda genoemd mag worden. In het geval van het recente onderzoek dat het tegendeel beweert, is de vraag in hoeverre het relevant is voor de gemiddelde Nederlanders.
In het algemeen kan gesteld worden dat het weinig zin heeft een enkele boosdoener aan te wijzen.
Het onderzoek
Voor het internationale onderzoek maakten onderzoekers gebruik van data uit de Prospective Urban Rural Epidemiology (PURE) studie. Dit is een bevolkingsonderzoek onder mensen tussen de 35 en 70 jaar uit 18 verschillende landen die gemiddeld 7 jaar zijn gevolgd. Dit leverde inzicht in het dieet van ruim 135.000 mensen aan de hand van vragenlijsten. De onderzoekers van het team (onder leiding van een onderzoeker van McMaster University) wilden vooral verbanden zoeken tussen voeding en de kans op overlijden. Zowel in het algemeen als specifiek door hart- en vaatzieken. Daarnaast zochten ze naar verbanden tussen voeding en hart-gerelateerde klachten zoals beroertes. Bij het vaststellen van het verband werd rekening gehouden met bekende risicofactoren zoals leeftijd, rokers, fysieke activiteit en BMI, maar niet met totale calorie-inname, wat volgens mij een zwakte is in het onderzoek.
De deelnemers werden ingedeeld in groepen op basis van de relatieve hoeveelheid macro’s die ze dagelijks binnenkregen. Dus mensen die hun energie in hogere mate uit vetten haalden werden gegroepeerd, wat ook gold voor mensen die hun calorieën in hogere mate uit koolhydraten binnenkregen. Vervolgens keken ze naar naar het effect van een hoge inname van koolhydraten, totaal vet en ieder type vet op de genoemde punten zoals overlijden en hartziekten.
De resultaten
Vergeleken met de groep mensen die de minste koolhydraten aten, hadden mensen die de meeste koolhydraten aten een 28% hogere kans op overlijden. De hogere inname van koolhydraten had echter geen verband met een hogere kans op overlijden door een hartziekte.
Mensen in de groep die het meeste vet at (totaal vet), gemiddeld 35,3% van de totale hoeveelheid dagelijkse calorieën, hadden een 23 procent lagere kans op overlijden vergeleken met mensen in de groep die het minste vet at. Ook wanneer specifiek werd gekeken naar verschillende soorten vet bleken hogere innames van verzadigde vetten, enkelvoudig onverzadigde en meervoudig verzadigde vetten allen in verband te staan met een lagere kans op overlijden. Hogere inname van vetten stond ook in verband met een lagere kans op een beroerte.Volgens de onderzoekers zouden richtlijnen voor voeding en de hoeveelheid vetten daarin dan ook opnieuw beoordeeld moeten worden.
Kanttekeningen bij het onderzoek
Voordat we de boeken herschrijven moet dus echter ook bij dit onderzoek een aantal grote kanttekeningen geplaatst worden.
Ten eerste kan je je afvragen of dit wel tot een ander advies zou leiden. De onderzoekers adviseren om 5o tot 55 procent van je energie uit koolhydraten te halen en ongeveer 35% uit vetten. Dat komt overeen met Nederlandse richtlijnen van bijvoorbeeld de gezondheidsraad en het voedingscentrum.
Daarnaast kun je je afvragen in hoeverre deze resultaten representatief zijn voor West-Europese landen. Veel van de deelnemers aan de PURE-studie komen uit lage inkomenslanden. Andere onderzoeken die juist een verband toonde tussen een hogere inname van vetten en hartziekten werden vaak uitgevoerd in welgestelde landen. Het advies uit die onderzoeken om juist vetten te verlagen, is mogelijk minder relevant in landen waar voldoende voeding binnenkrijgen een grotere uitdaging blijkt dan de juiste voeding binnenkrijgen.
Als je bijvoorbeeld denkt aan landen zoals Bangladesh en Zimbabwe, beide vertegenwoordigd in de PURE-studie, moet je er ook rekening mee houden dat er een grotere afhankelijkheid is van geraffineerde suikers zoals in rijst. Dat heeft andere gevolgen dan bijvoorbeeld de meer complexe koolhydraten zoals in volkoren brood. De onderzoekers van het internationale team waren zich hier dan ook van bewust en wilden juist zien in hoeverre deze bevindingen representatief zijn voor niet-westerse landen.
And the winner is….
Dus koolhydraten of vetten voor een gezonder leven?
Eigenlijk is het een belachelijke vraag.
Het grootste probleem in het recente internationale onderzoek is niet het onderzoek zelf of de conclusie. Het probleem ligt vooral in de wijze waarop het door sommige media is opgepikt. In veel gevallen zien we vergelijkbare titels als boven dit artikel, maar dan zonder het vraagteken, de aanhalingstekens en de kanttekeningen in de inleiding en het artikel zelf.
Bovendien halen diverse media hieruit de aanbeveling om de hoeveelheid vetten te verhogen terwijl de kans groot is dat de gemiddelde lezer al op de hoeveelheid zit die in het onderzoek in de groep van hoge vet inname valt.
Gisteren schreef ik nog een artikel over de verschillende reacties van verschillende mensen op hetzelfde dieet. Sommigen vallen eerder af door koolhydraten te verlagen anderen door vetten te verlagen. Eén algemeen oordeel over het effect van koolhydraten vs. vetten is dus eigenlijk niet te geven.
Tot slot: In praktijk zal het probleem negen van de tien keer niet worden veroorzaakt door een verkeerde verhouding tussen vetten en koolhydraten (en eiwitten). Het zal voor de meesten meer opleveren te kijken naar de hoeveelheid energie die binnenkomt en pas als dat klopt naar de bron van deze energie.
Referenties
- Associations of fats and carbohydrate intake with cardiovascular disease and mortality in 18 countries from five continents (PURE): a prospective cohort study. Dehghan, MahshidDiaz, R et al.The Lancet
