Overgewicht verhoogt de kans op hart- en vaatziekten met 28 procent. Ook in mensen die volgens hun huidige bloeddruk, bloedsuiker en cholesterol “gezond” zijn. Dat zijn de bevindingen van een recent Brits onderzoek. Hun conclusie:” Gezond overgewicht bestaat niet”.
“Overgewicht”
Enige tijd geleden schreef ik een artikel over het plus size model Ashley Graham. Het viel niet bij iedereen in goede aarde. Dat ik kritiek kon verwachten op woorden als “gewoon dik” was geen verassing. Ik had echter niet gerekend op de kritiek dat ik overgewicht koppelde aan risico’s voor de gezondheid. “Waren er concrete aanwijzingen, symptomen waaruit bleek dat haar gewicht een gevaar vormde voor haar gezondheid?”. Anderen wezen erop dat niet zozeer het overgewicht, maar het JOJO Effect in gewicht zelf een risico vormt.
De reden echter dat ik het artikel schreef, was niet zozeer om te stellen dat Ashley zou moeten afvallen. Het doel was om de vraag te stellen of overgewicht als een ideaal gesteld zou moeten worden. Met andere woorden:”Is overgewicht wenselijk?”. Moeten we ons zorgen maken over de toename van het aantal mensen met overgewicht [1] of moeten we het “ideaalbeeld”, zowel medisch als cultureel, aanpassen aan de huidige realiteit?
Grote schommelingen in gewicht zoals het typische jojo-en zijn inderdaad onwenselijk. Maar dan ga je er vanuit dat iemand dus al op een onwenselijk gewicht is gekomen. Je kunt lange en interessante discussies voeren over de rol van motivatie in het bepalen van je gewicht. Wat de rol van motivatie ook is, deze begint bij het hebben van een doel, een norm, een ideaal.
Ik kan goed voorstellen dat er gevallen zijn waarin de fysieke en mentale gevolgen van afvallen (en aankomen) groter zijn dan de gevolgen van het overgewicht zelf. Ik schrik echter als ik gevallen zie waarin overgewicht de norm is geworden en er geen besef is van wat een ‘gezond’ gewicht is.
Termen als “onwenselijk”, “norm” en “ideaal” kunnen ook hier weer subjectief of objectief (in medische zin) zijn. In beide opzichten werd er, naar aanleiding van het artikel, dan ook gediscussieerd over wat “wenselijk” is. Zoals gezegd, werd mij ook de aanname verweten dat haar gewicht een risico zou kunnen vormen voor haar gezondheid. Opnieuw moet ik hier benadrukken dat het mij vooral ging om de voorbeeldfunctie. Het feit dat zij geen symptomen van een verslechterde gezondheid toont, betekent niet dat een ander met een ‘vergelijkbaar’ overgewicht hier geen klachten van ondervindt. Inhoudelijk dacht ik bovendien:” Moet je dan wachten op symptomen?”. Overgewicht is een risicofactor zoals zoveel andere zaken. Sommige mensen roken non-stop en worden 100, anderen leiden een leven als heilige en halen hun 30e niet. Of klopt deze vergelijking niet omdat roken in alle gevallen symptomen oplevert en overgewicht niet?
“Gezond overgewicht”
In deze context viel bij mij het recente onderzoek geleid door onderzoekers van Imperial College London en de University of Cambridge [2]. Uit hun onderzoek blijkt dat mensen met obesitas een 28 procent hogere kans op hart- en vaatziekten hebben. Het interessante hierin is echter dat dit verschil werd gevonden in een testgroep die “gezond” werd genoemd op basis van bloeddruk, bloedsuiker, cholesterol, triglyceriden en omtrek van de middel. Voor de onderzoekers aanleiding om te stellen dat vraagtekens geplaatst kunnen worden bij het concept van “gezond overgewicht”. Persoonlijk plaats ik echter vraagtekens bij wat zij “gezond” noemen. Ik kan dan ook niet, zwaaiend met dit onderzoek, zeggen:”Zie je wel!”
Te hoge opslag van vetten wordt normaal in verband gebracht met bepaalde veranderingen zoals verhoogde bloeddruk, bloedsuiker en een veranderd cholesterol-profiel. De onderzoekers verwijzen echter naar eerdere studies waarin een deel van de deelnemers met overgewicht deze gevolgen van het overgewicht bespaard waren gebleven.
Ze gebruikten voor hun onderzoek data uit de European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) studie. Daarmee hadden ze toegang tot data van meer dan een half miljoen mensen in 10 Europese landen waaronder Nederland. Ze wilden het verband onderzoeken tussen overgewicht en de kans op CHD (coronary hart decease), plakvorming in de kransslagaders wat onder andere tot een hartinfarct kan leiden. In de follow-up van 12 jaar hadden 7.637 deelnemers aan het onderzoek te maken gekregen met de gevolgen van CHD, waaronder overlijden door een hartinfarct. Vervolgens selecteerden de onderzoekers een representatieve groep van meer dan 10.000 mensen als controlegroep.
Het gewicht werd gekwalificeerd conform de definities van de Wereldgezondheidsorganisatie. Mensen met een BMI hoger dan 30 werden als ‘obese’ geclassificeerd, mensen met een BMI tussen de 25 en 30 als “overgewicht” en mensen met een BMI tussen 18,5 en 25 als “normaal”.
Vervolgens werden groepen ingedeeld op “gezond” of “ongezond”. Deelnemers vielen in de groep “ongezond” als drie of meer van de genoemde meetwaarden onwenselijke cijfers toonden. Als ze bijvoorbeeld een hoge bloeddruk hadden in combinatie met verhoogde triglyceriden en bloedsuiker, verlaagd HDL cholesterol of een grotere omtrek van de middel dan 94 cm voor mannen en 80cm voor vrouwen.
Toen de onderzoekers vervolgens de groep “gezond” vergeleken met “ongezond”, bleek in die laatste groep de kans op CHD twee keer zo groot te zijn in mensen ongeacht gewicht. Dit was na correctie op levensstijl zoals roken, drinken en beweging en op sociaal economische factoren.
Toen ze vervolgens echter binnen de groep “gezond” gingen vergelijken, bleek gewicht wel degelijk van invloed te zijn op de kans op CHD. Vergeleken met mensen met een normaal gewicht bleken mensen met ‘overgewicht’ een 26 procent hogere kans op CHD te hebben. Voor mensen met de classificatie “obese” was de kans 28 procent hoger dan bij mensen met een “normaal’ gewicht.
I think there is no longer this concept of healthy obese. If anything, our study shows that people with excess weight who might be classed as ‘healthy’ haven’t yet developed an unhealthy metabolic profile. That comes later in the timeline, then they have an event, such as a heart attack.
Dr Ioanna Tzoulaki, Imperial’s School of Public Health. Science Daily
“Fat is bad”
De onderzoekers stellen dan ook dat overgewicht als risicofactor gezien moet blijven worden ondanks dat bepaalde waarden normaal blijken. Dat iemand nu geen symptomen toont, betekent niet dat het overgewicht geen gevolgen zal hebben op de langere termijn. Ik vraag me alleen af hoe logisch het is om mensen met ‘slechts’ één of twee verhoogde risicofactoren zoals hoge bloeddruk of verslechterd cholesterol, in de groep “gezond” te plaatsen. Als iemand met obesitas bijvoorbeeld een te hoge bloeddruk en verhoogd bloedsuiker heeft, denk ik niet dat de gemiddelde arts zal zeggen:”Er is niets dat er op wijst dat uw gewicht mogelijk een ongezond effect heeft”.
Mensen in het kamp “gezond met overgewicht is mogelijk” zullen in dit onderzoek denk ik dan ook niet hun ongelijk zien. Ik kan ze daarin ook geen ongelijk geven. Interessanter zou dan ook zijn om te zien wat het resultaat was als je alleen in de groep “gezond” werd geplaatst als je geen van de verhoogde risicofactoren vertoonde.
Omdat er geen tussentijdse follow up is gedaan, hebben de onderzoekers geen inzicht in veranderingen in de gezondheid sinds de eerste meting en twaalf jaar later. We weten niet of sommige van de mensen met overgewicht bijvoorbeeld continu aan het jojo-en waren, laat staan of dit effect positiever of negatiever was dan een constant overgewicht.
Ook is het goed te beseffen dat CHD slechts één mogelijk effect is van overgewicht. Mogelijke gevolgen zoals diabetes zijn in dit onderzoek niet meegenomen.
Referenties
- Volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#node-trend-overgewicht-volwassenen
- Camille Lassale, Ioanna Tzoulaki, Karel G.M. Moons, Michael Sweeting, Jolanda Boer, Laura Johnson, José María Huerta, Claudia Agnoli, Heinz Freisling, Elisabete Weiderpass, Patrik Wennberg, Daphne L. van der A, Larraitz Arriola, Vassiliki Benetou, Heiner Boeing, Fabrice Bonnet, Sandra M. Colorado-Yohar, Gunnar Engström, Anne K. Eriksen, Pietro Ferrari, Sara Grioni, Matthias Johansson, Rudolf Kaaks, Michail Katsoulis, Verena Katzke, Timothy J. Key, Giuseppe Matullo, Olle Melander, Elena Molina-Portillo, Concepción Moreno-Iribas, Margareta Norberg, Kim Overvad, Salvatore Panico, J. Ramón Quirós, Calogero Saieva, Guri Skeie, Annika Steffen, Magdalena Stepien, Anne Tjønneland, Antonia Trichopoulou, Rosario Tumino, Yvonne T. van der Schouw, W.M. Monique Verschuren, Claudia Langenberg, Emanuele Di Angelantonio, Elio Riboli, Nicholas J. Wareham, John Danesh, Adam S. Butterworth. Separate and combined associations of obesity and metabolic health with coronary heart disease: a pan-European case-cohort analysis. European Heart Journal, 2017; DOI: 10.1093/eurheartj/ehx448
