Onderzoek onder muizen toont aan dat de evolutie het lichaam kan ontwikkelen gericht op vluchten of juist of vechten. Muizen die geneigd zijn te vluchten blijken ook beter te kunnen rennen.
Vluchten of vechten
Toen ik nog op sportscholen lesgaf in Kobudo legde ik vaak uit over het belang van een goed vlucht-of-vecht-instinct wanneer je leven in gevaar is. “‘Standje Mike Tyson of Carl Lewis’, zolang je maar iets doet”. Die referenties zeggen de gemiddelde 16-jarige natuurlijk niets dus vervolgde ik vaak: “de ander onschadelijk maken in tien seconden of 100 meter verder zijn in 10 seconden. Het belangrijkste was het voorkomen van een derde, typisch menselijke, reactie op gevaar: bevriezen. Omdat we zo gewend zijn aan een samenleving waarin anderen verantwoordelijk zijn voor onze veiligheid, wordt reageren op gevaar steeds minder natuurlijk. Inmiddels lijkt een deel van deze instincten terug te komen nu aanslagen vaker voorkomen. In andere bedreigende situaties zijn veel mensen teveel tijd kwijt met zichtelf af te vragen:”gebeurt dit echt? Moet ik nu echt voor mijn eigen veiligheid zorgen?”
Gelukkig geldt dat nog niet voor muizen. Die reageren nog instinctief op iedere vorm van gevaar door te vluchten of te vechten. Die reactie blijkt echter niet geheel ingegeven te worden door overwegingen die op het moment van gevaar gemaakt worden. Het lichaam van de vluchtende muizen blijkt effectiever in rennen dan het lichaam van de vechters die meer energie verbruiken in korte tijd. Het lijf van de vluchter lijkt dus ook beter gebouwd om te vluchten.
De Universiteit van Utah deed een onderzoek naar de manier waarop mannetjes muizen een territorium met vrouwtjes muizen verdedigen tegen andere mannetjes. Ze werden hiervoor ondergebracht in een lab dat voldoende ruimte had voor de vluchters om zich terug te trekken. Hiernaast maten de onderzoekers de effectiviteit waarmee de mannetjes renden op een tredmolen.
De muizen die geneigd waren te vluchten, bleken minder energie (zuurstof) te verbruiken tijdens het rennen en konden (in theorie) dus ook langer rennen dan de vechters. De vlucht-of-vecht-reactie bleek dus gekoppeld te zijn aan de mate waarin het lichaam geschikt is voor vluchten, of juist vechten. De ‘vechter-muizen’ verbranden meer energie in verhouding tot hun massa.
‘Efficiënter rennen’
Dit verschil in reactie stond overigens lost van lichaamssamenstelling. De vluchtende muizen waren niet kleiner in omvang dan de vechtmuizen. Naar andere verschillen zoals spiervezel-verdeling en zaken als testosteron is niet gekeken.
Als je kijkt naar het verschil in spiervezels dan zijn vechters normaal gebaat bij de snelle spiervezels die voor explosieve kracht zorgen, terwijl marathon lopers het juist van de tragere spiervezels moeten hebben die langer energie kunnen leveren. Aan de andere kant zijn die snelle spiervezels noodzakelijk om een sprintje voor een achtervolgende tijger te kunnen trekken. Als je verhoudingsgewijs meer snelle spiervezels hebt, maak je meer gebruik van het systeem dat vooral de eerste tien seconden veel energie oplevert zonder gebruik te maken van zuurstof. Het onderzoek keek naar de hoeveelheid zuurstof die verbruikt werd. Als je verhoudingsgewijs minder zuurstof gebruikt, kan je theoretisch langer, rennen maar dus niet perse sneller. In de natuur zien we ook dat sommige dieren het juist van sprintvermogen moeten hebben om te vluchten of te jagen terwijl anderen juist meer gebouwd zijn op duurvermogen. Ik vraag me dus af of zuurstofverbruik gezien kan worden als een beter vluchtmechanisme. Bovendien kan ik me juist voorstellen dat hierin grote verschillen zitten tussen verschillende levensvormen en hun plaats in de voedselketen.
Van vluchter naar vechter
De onderzoekers houden er rekening mee dat een vergelijkbaar verband in mensen geldt gezien deze ook het vlucht-of-vecht-instinct hebben. Bovenstaande onderzoek hoeft wat mij betreft echter niet te betekenen dat je hierover geen invloed kunt uitoefenen als dit verband er al is. Je kunt besluiten nog beter te worden in je instinctieve reactie en als ‘vluchter’ bijvoorbeeld veel aan hardlopen en andere duursporten te doen. Je kunt ook besluiten juist aan ‘zwakke’ punten te werken.
Weinigen zullen zichzelf liever een vluchter noemen dan een vechter. Zelf heb ik van nature de neiging om eerder te vluchten dan te vechten. Ik ben niet geneigd confrontaties op te zoeken en beschouw mezelf een pacifist. En ja, ik was de beste hardloper van de klas. Dat is echter mijn natuurlijke instinct, het hoeft niet te betekenen dat ik daar naar handel. Hoewel ik terugkijkend nog steeds blij ben dat ik in bepaalde situaties ben weggelopen, baalde ik altijd als het niet als een rationele keuze voelde. Het was een reactie op een instinctief gevoel van lijfbehoud, eerder een fysieke reactie dan een mentale.
Vijf jaar, 20 kilo spiermassa en de nodige dan-graden in oosterse vechtsporten later, voelde ik me een vechter. In de weinige ‘potentieel fysieke’ confrontaties die daarna volgden, liep ik opnieuw weg. Ditmaal moest ik mezelf echter wegslepen, wetend dat het verstandiger was de ander niet kruipend achter te laten (of met een wapen verast te worden). Dat voelde toch een stuk prettiger. Ik wil geen ‘vluchter’ of ‘vechter’ zijn, maar gewoon een rationeel denkend mens met de fysieke en mentale potentie tot beiden.
Ik kan die vluchtende muizen dus aanraden een goede gym en dojo op te zoeken. Aan de andere kant kan je je afvragen hoeveel dat oplevert als je een kat in het lab gooit.
Referenties
- Jeremy S. Morris, James S. Ruff, Wayne K. Potts, David R. Carrier. A disparity between locomotor economy and territory-holding ability in male house mice. The Journal of Experimental Biology, 2017; 220 (14): 2521 DOI: 10.1242/jeb.154823
