Nieuw onderzoek toont aan dat denken dat je genoeg beweegt, kan zorgen voor een lager gewicht en een betere gezondheid. Dit placebo effect werkt ook wanneer je objectief gezien onvoldoende beweegt.
Placebo effect van training
In 2007 deed onderzoekster Alia Crum van Stanford University samen met collega’s onderzoek naar een mogelijk placebo effect door trainen [1]. Ze vroegen zich af in hoeverre de gezondheidseffecten van lichaamsbeweging worden veroorzaakt door het feit dat je je beter voelt over je activiteit.
Om dit te onderzoeken ondervroeg het team 84 kamerdames uit 7 verschillende hotels. Ook verrichten ze metingen zoals het lichaamsgewicht, vetpercentage en bloeddruk. De vrouwen dachten zelf bij aanvang van het onderzoek dat ze weinig of geen lichaamsbeweging hadden. Ze hielden er hierbij echter geen rekening mee dat hun werk dermate fysiek was dat ze daarmee al aan de aanbevolen richtlijnen voor beweging voldeden (een half uur per dag).
Vervolgens werd de helft van de kamerdames op dit feit gewezen. Een maand later kwamen de onderzoekers terug en werd opnieuw gevraagd hoe de vrouwen dachten over hun eigen mate van activiteit. Niet geheel vreemd, beoordeelden de vrouwen uit de geïnformeerde groep dit nu als een stuk positiever. Toen vervolgens opnieuw metingen werden verricht, bleek hun bloeddruk, gewicht en vetpercentage gedaald.
Placebo effect van training zonder training
Een placebo effect kan op verschillende manieren aangetoond worden. Het bovenstaande onderzoek kan je vergelijken met een test waarin je twee groepen hetzelfde medicijn geeft, maar slechts één groep vertelt dat het een placebo was. Alle kamerdames hadden immers voldoende beweging, de helft wist het echter niet.
Normaal echter geef je één groep het medicijn en een andere groep het placebo. Het is immers vooral interessant om te zien wat het effect is als je denkt het medicijn gekregen te hebben. Crum deed daarom vorig jaar een vervolgonderzoek met een dergelijke opzet. Mensen die ten onrechte denken genoeg te bewegen. De vraag was of op deze manier ook een placebo effect zou optreden.
Hiervoor onderzocht ze samen met collega Octavia Zart twee Amerikaanse databases [2]. Dit leverde informatie van 61.141 deelnemers. Deze hadden allen de vraag beantwoord of ze dachten minder, even veel, of meer dan leeftijdsgenoten te bewegen. Veel daarvan hadden accelerometers gedragen waarmee de activiteit objectief gemeten kon worden. Deze informatie werd vervolgens gelinkt aan de nationale index voor overledenen. Zo konden ze vaststellen of en wanneer een deelnemer was komen te overlijden.
Ze vonden een sterk verband tussen vroegtijdig overlijden en het laag inschatten van de eigen activiteit. Zelfs wanneer de accelerometers aantoonden dat iemand bovengemiddeld actief was. De kans op overlijden was 71 procent hoger dan in de groep die dacht meer te bewegen dan leeftijdsgenoten. Dit verband was er ook als gecorrigeerd werd voor factoren zoals chronische ziekte, sociaal economische status, roken en andere bekende risicofactoren.
Hoewel dit geen causaal verband kan aantonen, blijken de twee in ieder geval gerelateerd.
Stress effect van het niet trainen
Wat zegt dat precies? Train je vooral om jezelf te vertellen dat je genoeg beweegt? Had je jezelf ook gewoon voor de gek kunnen houden? Niet echt. Het gaat waarschijnlijk niet om het placebo effect van het trainen, maar om het placebo effect van het niet trainen. Of beter gezegd; het stress effect.
Neem het voorbeeld van de kamerdames. Zart en Crum (klinkt als een kinderserie) denken dat het niet zozeer de wetenschap van voldoende beweging was die voor verbetering zorgde. Het was de eerdere stress die voor verslechtering zorgde. De gedachte dat ze aan onvoldoende beweging kwamen kon zorgen voor een hogere afgifte van stresshormoon en daaraan gekoppelde gevolgen. Door in te zien dat het werk genoeg beweging bood, werd die stressfactor weggenomen. Opeens hoefde niet meer bedacht te worden hoe er tijd gevonden kon worden om aan de eigen gezondheid te werken.
Keep it real of keep it positive?
Gisteren schreef ik een artikel genaamd “overgewicht, de nieuwe norm?”. Over onderzoekers die zich zorgen maken dat mensen met overgewicht de extra kilo’s steeds vaker als normaal gaan beschouwen. Dat zou er onder andere voor zorgen dat er minder moeite wordt gedaan om af te vallen. Te positief denken over het gewicht zou dus nadelig zijn en kunnen leiden tot een ongezonde vorm van ‘fat acceptance’. Je zou dus denken dat het placebo effect niet opgaat voor positief denken over het gewicht. Vanwaar anders de zorg?
Brits onderzoek uit 2015 laat echter zien dat het misschien juist voordelig is om het eigen gewicht te positief in te schatten [3]. Of misschien dus beter gezegd: Dat het negatief is om het eigen gewicht te negatief in te schatten.
Participants who perceived their weight status as being overweight were at an increased risk of subsequent weight gain. This effect was observed irrespective of weight status at baseline and whether weight status perceptions were accurate or inaccurate
E. robinson, University of Liverpool
De onderzoekers uit Liverpool gebruikten de data van 14.000 volwassen Britten. Ze zagen dat als deelnemers zichzelf als te zwaar beschouwden dit de kans op verder overgewicht juist verhoogde. Dit was ongeacht de objectieve beoordeling van het gewicht. Jezelf te zwaar vinden, zou er dus voor zorgen dat je juist meer aankomt.
Zalige onwetendheid?
Wat betekent dit allemaal? We kunnen hier meerdere conclusies aan koppelen. Laten we daarbij wel kijken naar de verschillende mogelijke situaties.
De belangrijkste is dat stress niet productief is. Negatieve gedachten over je mate van activiteit of je gewicht zijn dus per definitie negatief. Als je (terecht) weet dat je te weinig beweegt en teveel weegt, dan heeft het geen zin hierover te pijnzen zolang je er niets mee doet. Zolang zorgen niet resulteren in acties zijn ze dus vrij zinloos.
Aan de andere kant. Wat is anders je motivatie om in actie te komen? Als je het allemaal wel prima vind zo, waarom zou je dan iets veranderen?
Vorig jaar had ik voor het eerst sinds ik serieus train een lange periode waarin ik zeer weinig trainde. Aanvankelijk kon ik het nog accepteren als een tijdelijk offer. Op een gegeven moment hield ik dat niet meer vol. Ik werd uiteindelijk zelfs jaloers op de senioren bij Goedemorgen Nederland die tenminste nog in beweging kwamen. Die stress zal me in die tijd geen goed gedaan hebben. Dit was niet hoe het hoorde te zijn dus ging ik weer aan de slag. Nu voel ik me weer helemaal de oude dus ik had dat zetje wel nodig.
Omgekeerd heb ik natuurlijk ook periodes meegemaakt dat ik nooit tevreden was met de progressie. Ik zeg natuurlijk omdat veel krachtatleten en bodybuilders dat zullen herkennen. Het gevoel dat je niet vaak of hard genoeg traint, dat je voeding niet optimaal is, dat je niet genoeg progressie maakt. Ik wist echter dat deze gevoelens onterecht waren. Voorbeelden van de typische muscle dysmorphia of bigorexia waardoor je je eigen gains niet meer ziet. Zolang ik me daardoor niet gek liet maken, vond ik dat prima. Ik ben altijd natural geweest, heb een normaal sociaal leven. Dat stemmetje dat steeds zei:”harder, meer, sneller!” vond ik dus niet zo erg. Kijkend naar bovenstaand onderzoek met de kamerdames besef ik dat het stemmetje niet alleen mentale gevolgen kan hebben, maar ook fysieke. Dat fucked met me gains, nog meer stress! Niet naar luisteren dus.
Conclusie
Maak je dus geen zorgen over je gewicht of lichaamsbeweging tot je er daadwerkelijk wat aan gaat doen. Je kunt je wel afvragen hoe ver je het kunt laten komen met je gewicht en gebrek aan beweging. Op een gegeven moment zal het gebrek aan stress niet opwegen tegen het gebrek aan beweging en overgewicht.
Wees je bewust van de activiteit die je wel hebt. Leer de wandelingen naar de winkel of de trappen op kantoor mee te rekenen. Het is namelijk duidelijk dat het nergens goed voor is om jezelf onterecht als niet actief genoeg te beschouwen.
Referenties
- Crum AJ, Langer EJ. Mind-set matters: exercise and the placebo effect. Psychol Sci. 2007 Feb;18(2):165-71. PubMed PMID: 17425538.
- Zahrt OH, Crum AJ. Perceived physical activity and mortality: Evidence from three nationally representative U.S. samples. Health Psychol. 2017
Nov;36(11):1017-1025. doi: 10.1037/hea0000531. Epub 2017 Jul 20. PubMed PMID: 28726475. - Robinson E, Hunger JM, Daly M. Perceived weight status and risk of weight gain across life in US and UK adults. Int J Obes (Lond). 2015 Dec;39(12):1721-6. doi: 10.1038/ijo.2015.143. Epub 2015 Aug 7. PubMed PMID: 26248659.
