Knieblessures

Geschatte leestijd: 19 minuten

Knieblessures kunnen je progressie in jouw fitness schema verknallen. Jammer genoeg komen ze relatief vaak voor. In dit artikel ga ik dan ook in op de meest voorkomende knieblessures, hoe ze eventueel kunnen worden voorkomen, hoe ze ontstaan, worden behandeld en hoe je zo snel mogelijk revalideert.

Anatomie van de knie

Zoals in alle artikelen over blessures begin ik eerst met de anatomie. De knie is het grootste gewricht van het lichaam. Dit gewricht, de verbinding tussen de femur (bovenbeen), tibia (scheenbeen) en fibula (kuitbeen) wordt door divere ligamenten (banden van bindweefsel) gestabiliseerd. Deze ligamenten houden de verschillende onderdelen bij elkaar en zorgen ervoor dat de ze, onder normale omstandigheden, alleen in de gewenste richting van elkaar kunnen bewegen. Het kniegewricht bestaat uit de volgende onderdelen waarvan ik eerst alleen de functie beschrijf om vervolgens per onderdeel mogelijke problemen te beschrijven:

• Knieschijf (patella): De knieschijf heeft 3 functies: 1. Zorgen voor de optimale hefboomwerking van de pees (quadricepspees die overgaat in de patellapees) die de quadriceps verbind met het scheenbeen. 2. Bescherming/vermindering wrijving kniegewricht. De knieschijf beschermt het binnenste kniegewricht. Wrijving wordt verminderd doordat zowel de achterkant van de knieschijf als het deel van het bovenbeen (femur) waarlangs deze glijdt (samen is dit het patella-femorale mechanisme), bekleed zijn met hyalien kraakbeen (bevat veel collagene en elastische vezels). 3. Remmen vertragen voorwaartse beweging door de kracht van de quadriceps en de buigpezen van de knie op het bovenbeen over te nemen.
• De quadricepspees en patellapees. Dit is de grote pees (een aanhechting) die de quadriceps verbindt met het scheenbeen (tibia). Het gedeelte boven de knieschijf wordt de quadricepspees genoemd en het gedeelte eronder de patellapees, of knieschijfpees. De functie is (de kracht overbrengen van de quadriceps wat leidt tot) het strekken van het been vanuit gebogen positie (extensie). Het verschil tussen een aanhechting en een ligament is dat een aanhechting spier met bot verbindt terwijl een ligament twee stukken bot met elkaar verbindt zoals de hieronder beschreven kruisbanden en collaterale banden.
• De kruisbanden. De kruisbanden zorgen ervoor dat het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen niet naar voren (voorste kruisband) of naar achteren (achterste kruisband) kan schuiven. Ze dienen dan ook als stabilisatoren.
• De mediale en laterale collaterale band. De mediale collaterale band bevind zich aan de binnenkant van de knie en loopt van het bovenbeen over het kniegewricht naar het scheenbeen. De laterale collaterale band bevind zich aan de buitenkant en loopt van het bovenbeen naar het kuitbeen. Zoals de kruisbanden ervoor zorgen dat het onderbeen niet naar voren of achteren verschuift ten opzichte van het bovenbeen, zorgen collaterale banden ervoor dat deze niet naar binnen of buiten verschuift.
• De menisci. Het kniegewricht bevat twee menisci, de binnenste meniscus en de buitenste meniscus. De menisci zijn schijfjes kraakbeen die de kracht verdelen die het bovenbeen op het scheenbeen uitoefent. Ze vormen als het ware een kom waardoor  het bovenbeen beter aansluit op het scheenbeen. Ze voorkomen bovendien slijtage van de botten door de frictie tussen deze botten te voorkomen.
• Overige: De hierboven genoemde onderdelen veroorzaken de meeste klachten. Op de rest van de anatomie van de knie zal ik dan ook niet ingaan. Wel is handig te weten dat de hamstring bestaat uit 3 spieren, de musculus biceps femoris, de musculus semitendinosus en de musculus semimembranosus waarvan de aanhechtingen met het scheenbeen en kuitbeen allen langs de knie lopen. Deze zorgen voor flexie (buigen van de knie), endorotatie (naar binnen draaien:musculus semitendinosus en de musculus semimembranosus) en exorotatie (naar buiten draaien:biceps femoris).

Preventie van knieblessures

De juiste preventie van knieblessures is deels afhankelijk van het niveau van en type activiteiten die je doet of wilt doen. Doe je bijvoorbeeld aan basketbal of volleybal dan zijn sportspecifieke oefeningen aan te raden. Hierbij moet je denken aan de juiste techniek om te springen, landen, wegdraaien etc. Deze oefeningen zijn afhankelijk van de sport die je beoefent en te talrijk om hier allemaal te behandelen. Voor fitness en krachttraining is preventie in principe makkelijker omdat er niet vaak onverwachte bewegingen worden gemaakt. Knieblessures door fitness en krachttraining voorkomen doe je door:

• Een goede warming up. Acht tot tien minuten op 60-70 procent van je maximale hartslag (220-leeftijd). Doordat je je lichaam op temperatuur brengt, wordt er in de gewrichten synoviaalvocht aangemaakt ter smering. Hierdoor ontstaat er minder frictie. Fietsen of een crosstrainer zijn hierbij minder belastend voor de knie dan hardlopen op een band en dus aan te raden. Nu weet ik dat veel jongens geen warming up doen uit tijdgebrek of simpelweg uit totaal gebrek aan interesse in cardio. Als ectomorph die alleen maar aan wilt komen en zijn tijd in de sportschool zo efficient mogelijk wilt benutten, had ik dat ook. Dit is echter geen goed excuus en ook ik doe nu netjes m’n warming up. Wel bedacht ik me na enkele maanden warming up op de fiets in de sportschool dat ik thuis ook een normale fiets heb staan. Tegenwoordig fiets ik dan maar op een flink tempo naar de sportschool in plaats van dat ik de auto pak. Heb ik meteen met warming up gehad en bespaar ik tijd en benzine, waarbij het helpt dat ik op precies op de juiste fietsafstand van de sportschool woon en er daarom ongeveer 10 minuten over doe.
• Bouw de belasting langzaam op, zowel tijdens de training als van training tot training. Dus niet de sportschool inlopen en meteen zo zwaar mogelijk gaan squaten omdat er toevallig een mooi meisje naast het squatrek staat. Begin je eerste set(s) van de eerste oefening voor een spiergroep altijd met een gewicht dat je minimaal 15-20 keer kan herhalen. Dit vergroot de neuromusculaire activatie en bereidt de spieren voor op de grotere belasting die volgt.
• Train al de grote beenspieren. Imbalans kan leiden tot blessures. Te slappe bilspieren zorgen bijvoorbeeld dat de knie na binnen kan klappen. Te sterke quadriceps in verhouding tot de hamstrings zorgen voor veel druk op de voorste kruisband.
• Zorg voor de juiste techniek in uitvoering van krachtoefeningen. Zonde om jezelf meer kwaad te doen dan goed in de sportschool omdat je de oefening verkeerd uitvoert.
• Draag goede schoenen, helemaal bij explosieve sporten op een harde ondergrond zoals zaalvoetbal, basketbal en volleybal. Dit om te zorgen voor demping en de juiste verdeling van druk.
• Een vaak genoemde tip als preventie van knieblessures is het voorkomen van overgewicht (meer gewicht op de knie is meer kans op blessures). Als je echter overgewicht hebt door een teveel aan vet zijn knieklachten waarschijnlijk niet de eerste reden waarom je zult willen afvallen. Als het je nooit gelukt is op je gewicht te letten, zal het ook niet lukken met knieklachten als argument. Ook wanneer je “overgewicht” hebt zoals de massamonsters van bodybuilders die 120 kilo en meer wegen terwijl ze een vetpercentage van onder de 5% hebben, zal het voorkomen van knieklachten niet snel een reden zijn om de spiermassa die je met grote moeite en inzet hebt opgebouwd kwijt te willen raken.
• Pas op met Leg extensions. Deze plaatsen veel druk op de knie. Ze kunnen een risico vormen wanneer je ze te snel of te zwaar uitvoert, maar zijn met licht gewicht ook juist een goede oefening ter warming up. Begin je beentraining met legextensions met een een licht gewicht waarbij je 20-30 herhalingen kan doen. Persoonlijk doe ik minimaal 3 sets van 25-30 herhalingen. Dit lijkt erg veel en voor andere spiergroepen doe ik niet zo’n uitgebreide spierspecifieke warming up. Ik ben echter gevoelig voor knieklachten en merk dat ik na een dergelijke warming up geen last heb van een ongemakkelijk gevoel in de knieën tijdens de verdere training of blessures achteraf.

Veel voorkomende knieblessures

Hier ga ik in op de  veelvoorkomende knieblessures. Per blessure beschrijf ik wat er gebeurt in het kniegewricht, mogelijke oorzaken, gevolgen (symptomen), hoe de diagnose gesteld wordt, welke behandeling wordt verricht en hoe je kan revalideren.

Verrekte, ingescheurde en geheel gescheurde voorste kruisband

Bij een knieontwrichting (luxatie van de knie) beweegt het onderbeen uit de gebruikelijke positie. Afhankelijk van de manier waarop (en hiermee in welke richting dit gebeurt), kunnen bepaalde banden beschadigd raken. Komt het onderbeen te ver naar voren (overstrekking) of wordt deze te ver gedraaid dan kan de voorste kruisband verrekken (graad 1), inscheuren (graad 2) of zelfs geheel doorscheuren (graad 3). Dit laatste is vaak te horen met een ‘knak-geluid’. Dit gebeurt vaak bij sporten als voetbal en basketbal waarbij de voet nog stil staat en snel wordt verandert van positie en richting. Ook komt het vaak voor bij skieën door de hoge skieschoenen die de krachten overbrengen op de knie.

Een gescheurde voorste kruisband gaat vaak gepaard met een gescheurde meniscus (zie onder). Het verschil tussen een ingescheurde (gedeeltelijk gescheurde) en een gescheurde kruisband is van belang omdat de ingescheurde band vanzelf kan helen door aan te groeien terwijl een volledig gescheurde band niet meer aangroeit. Omdat de verbinding bij een volledig gescheurde kruisband is verbroken en dus niet meer gebruikt kan worden, verliest deze zijn functie. Hierdoor sterven de losse eindjes, “wormen”, af. Bij vrouwen is de kans op een gescheurde voorste kruisband twee tot acht keer zo groot als bij mannen. Dit verschilt per sport. Bij voetbal is de kans bijvoorbeeld twee keer zo groot, bij basketbal 4 keer. Dit heeft met meerdere zaken te maken zoals:

• Grotere speling in het gewricht, kleinere ruimte in de groeve waardoor de voorste kruisband loopt waardoor deze sneller beklemd kan komen te zitten (impingement),
• Aanwezigheid van receptoren van oestrogeen en progesteron die een katabole (afbrekende) werking hebben,
• De dominantie van de quadriceps ten opzichte van de hamstrings waardoor door meer druk het onderbeen als het ware naar voren wordt getrokken en er dus al meer druk is op de voorste kruisband. Bovendien kunnen mannen door grotere spierkracht vier keer zoveel stabiliteit in het kniegewricht hebben als vrouwen.

Symptomen gescheurde voorste kruisband

Symptomen van een gescheurde voorste kruisband zijn:

• Het knappende/ploppende geluid bij scheuren
• Directe en aanhoudende pijn
• Vaak binnen een uur een zwelling die wordt veroorzaakt door beschadigde bloedvaatjes in de gescheurde band. Deze zwelling en de pijnklachten kunnen enkele weken duren (zo’n 2-4).
• Het voelt onveilig om de knie volledig te belasten doordat de stabiliteit is verminderd. Als deze instabiliteit te lang duurt, kunnen kraakbeen en de menisci beschadigd raken en kan er osteoartritis optreden, een gewrichtsontsteking (zie afbeelding: osteoartritis).

Diagnose stellen voor gescheurde voorste kruisband

Een arts of orthopeed zal eerst vragen hoe en wanneer de knieklachten zijn ontstaan en of deze al enigszins zijn afgenomen. Als de klachten recent zijn, zal hij kijken of er sprake is van een zwelling, of er nog pijnklachten zijn en de spierfunctie bepalen. Als de zwelling binnen twee uur na de verkeerde beweging is ontstaan, komt dit waarschijnlijk door de gescheurde voorste kruisband en bloeding van de beschadigde bloedvaatjes. Komt de zwelling pas de volgende dag dan is het waarschijnlijk een ontsteking. Hiernaast zijn er tests om te bepalen of de voorste kruisband is gescheurd zoals:

• De lachmantest. Zoals gezegd, zorgt de voorste kruisband ervoor dat het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen niet naar voren kan schuiven. Indien gescheurd, kan dit wel. Bij de Lachmantest buigt de orthopeed daarom de knie tot 20 graden en kijkt of het onderbeen naar voren kan worden getrokken ter hoogte van de knie.
• De voorste schuifladetest (filmpje). Hetzelfde als de lachmantest, maar dan wordt de knie tot 90 graden gebogen. In beide gevallen is het belangrijk dat de hamstring wordt ontspannen omdat dit anders de uitslag kan beïnvloeden.
• De pivot shift test (filmpje). Bij de pivot shift test wordt de knie gebogen tot ongeveer 30 graden, er wordt endorotatie verricht (onderbeen naar binnen gedraaid) en het onderbeen wordt in valguspositie gebracht. Valgus houdt in dat het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen van de as afloopt als in “X-benen” (i.t.t. varus, naar de lichaamsas toe, “O-benen”). Als er sprake is van een gescheurde voorste kruisband, zal het onderbeen naar buiten toe uit het gewricht verschuiven.

Behalve de tests kan er ook vocht afgenomen worden uit de knie. Indien het vocht bloed bevat, wijst dit op beschadigde bloedvaatjes en daarmee op een gescheurde band (70% kans op gescheurde voorste kruisband). Een andere oorzaak van de bloeding kan zijn een fractuur (gebroken bot) of losgeschoten stukjes bot. Dit kan worden uitgesloten door een röntgenfoto. Ook kan er een kijkoperatie (zie afbeelding: arthroscopie) worden gedaan waarbij een klein cameraatje in de knie wordt gebracht. Het voordeel hiervan is dat het een precies beeld geeft, maar ook dat er meteen (kleine) herstelwerkzaamheden kunnen worden verricht zoals het verwijderen van gescheurde stukjes weefsel en zwevende stukjes meniscus en kraakbeen en/of gladmaken van ruw kraakbeen/meniscus.

Een andere optie is een MRI. Waar een röntgenfoto alleen de botten toont, laat een MRI duidelijk de banden en een eventueel verschil tussen een gescheurde en normale band zien. Aangezien een MRI-scan aardig prijzig is (voor een knie ergens tussen de €350 en €450) wordt deze pas gedaan indien eerdere test hiertoe aanleiding geven. Het voordeel van een MRI is dat het meer zekerheid dan de tests en röntgen geeft en minder gevaar op infectie dan bij de injectie en kijkoperatie.

Herstellen en revalideren ingescheurde of geheel gescheurde voorste kruisband

Wat je moet doen in het geval kruisbandklachten hangt ten eerste af van de specifieke klacht, maar ook van de toekomstig gewenste intensiteit van actitiviteit. De kruisband deelt zijn functie namelijk met andere banden en aanhechtingen die een deel van de verloren capaciteit kunnen overnemen. In het geval van een verrekte of ingescheurde voorste kruisband is rust, koelen en fysiotherapie meestal voldoende.  Na twee weken moet de meeste pijn dan weg zijn hoewel volledig herstel langer kan duren. De fysiotherapeut zal dan de knie laten buigen om de bewegingsvrijheid te behouden en te voorkomen dat de knie stijver wordt. Daarnaast laat hij/zij je spierversterkende oefeningen doen, vooral voor de hamstring zodat deze de druk op de voorste kruisband (gedeeltelijk) kan overnemen.

De quadriceps worden ook getraind om de spieren in balans te houden. Ter preventie is het bovendien nuttig de grote bilspier te trainen omdat deze ondersteunt in het voorkomen van naar binnen klappende knieën. In het geval van een gescheurde voorste kruisband ervaart ongeveer 1/3 van de mensen in het dagelijkse leven geen klachten meer na enkele weken rust. 1/3 van de mensen houdt hierna pijnklachten in het dagelijkse leven en de laatste groep ervaart de klachten vooral tijdens activiteiten als sport. Of je een volledig gescheurde kruisband operatief laat herstellen, is dan ook vaak afhankelijk van de gewenste activiteit. Voor de meeste lezers van deze site zal gelden dat ze zo snel mogelijk weer zo zwaar mogelijk willen kunnen trainen. Uit onderzoek in Nederland blijkt dat 79% van de geopereerden tevreden was en dat van 60% de knie goed tot uitstekend functioneerde. Van de groep die op conservatieve wijze was behandeld (fysio e.d.) was 44% tevreden en vond slechts 27% dat deze goed tot uitstekend functioneerde.

Gescheurde meniscus

In de afbeelding hieronder zie je een (horizontale) dwarsdoorsnede van de rechterknie. Alsof je zelf je rechterknie hebt doorgekapt en je onderbeen bij de kuit vastpakt om eens even goed te bekijken. Hier kan je goed de menisci zien, onderwerp van een andere veelvoorkomende knieklacht. Zoals hierboven beschreven, zorgt deze voor het verdelen van de kracht van het bovenbeen (en de rest van het lichaam dat hierop steunt) op het onderbeen en zorgt het voor vermindering van frictie.

Op jonge leeftijd is de meniscus (een type kraakbeen) behoorlijk rubberachtig en sterk. Wanneer deze dan scheurt, komt dit dan ook vaak doordat er erg veel kracht op is gezet zoals het draaien van de knie met veel kracht of overstrekking van het been tijdens sport. Op latere leeftijd worden de menisci zwakker en kunnen deze veel eerder scheuren. In het kniegewricht bevinden zich twee menisci. De binnenste (medialis) en buitenste meniscus (lateralis). De binnenste heeft aan de voor- en achterkant en in het midden een bevestigingspunt. De buitenste heeft alleen voor en achter een bevestigingspunt. Doordat de binnenste steviger vast zit, wordt deze vaker beschadigd dan de buitenste. De meniscus kan op diverse manieren scheuren, vaak ook door dezelfde aanleiding en in combinatie met een gescheurde voorste kruisband:

• De hele basis kan afscheuren
• Een zogenaamde bucket-handle tear
• De voorhoorn kan inscheuren, dit wordt ook wel een lengte- of lapscheur genoemd
• Een dwarsscheur in de achterhoorn
• Een Vissenbekscheur

Dit zijn slechts enkele manieren waarop een scheur vaak voorkomt. In de afbeelding hiernaast zie je mogelijke scheuren.

Symptomen gescheurde meniscus

Een gescheurde meniscus kenmerkt zich onder andere door:

• Bij een gescheurde meniscus wordt pijn in de knie ervaren, soms lokaal, soms in de hele knie. De lokale pijn is die gevallen vaak te voelen in de gewrichtsspleet (de spleet tussen het bovenbeen en het onderbeen) aan de kant van de gescheurde meniscus (aan één van de zijkanten dus).
• Wanneer de meniscus net gescheurd is, kan dit vaak gevoeld worden door pijn bij passief en actief strekken van het been waarbij de knie nog licht gebogen wordt.
• Wanneer de scheur zo ernstig is dat stukken van de meniscus los komen te zitten, kan dit zorgen voor zogenaamde slotklachten wanneer zo’n loszittend deel beklemd komt te zitten in het scharniergewricht. Het lukt dan bijvoorbeeld niet om het been volledig te strekken. Bij minder schade kan er ook “slechts” en klik hoorbaar of voelbaar zijn waaruit blijkt dat het gewricht gedeeltelijk wordt geblokkeerd.
• Bij langdurige schade aan de meniscus kan er slijtage optreden door overmatige frictie. Dit kan dan weer leiden tot zwellingen door water in de knie.
• De knie voelt verzwakt aan/alsof deze door kan zakken.

Diagnose stellen gescheurde meniscus

Een arts/orthopeed zal net als bij een gescheurde kruisband eerst vragen hoe het probleem is ontstaan. Vervolgens begint hij/zij aan een lichamelijk onderzoek waarbij o.a. wordt gezocht/gekeken naar:

• Een hoorbare klik en/of voelbare blokkade
• Aanwezigheid van pijnklachten, specifiek aan de zijkant bij de gewrichtsspleet

Hiernaast kan een MRI scan gemaakt worden. Deze kan eventuele scheuren in een meniscus goed zichtbaar maken. Voor een kijkoperatie geldt hetzelfde als bij de kruisband, namelijk dat deze wel infectiegevaar oplevert (waar de MRI dat niet doet), maar het het voordeel biedt dat direct kleine herstelwerkzaamheden kunnen worden verricht. In beide gevallen wordt ook gezocht naar mogelijke andere schade.

Behandeling gescheurde meniscus

Eerst zal men kijken of de klachten afnemen door koeling (tegen de zwelling) en rust. Wanneer dit niet helpt, is het vaak de arthroscopie (kijkoperatie) die uitkomst moet bieden door zoals hierboven vermeld, beschadigde delen te verwijderen. Een menisus bestaat uit een doorbloed gedeelte (de buitenste rand, rood gekleurd in de afbeelding hiernaast) en een gedeelte dat niet wordt doorbloed. Bij een scheur in een doorbloed gedeelte kan deze vaak gehecht worden, maar is ook de kans groter dat deze zelf herstelt door aanvoer van voedingsstoffen. In een niet-doorbloed gedeelte (alleen voorzien van synoviaalvocht) is de kans op zelfherstel kleiner en kan er niet gehecht worden.

Herstel en revalidatie gescheurde meniscus

Zolang er pijnklachten zijn direct na het ontstaan van de schade door een zwelling of na een operatie moet eerst de belasting verlicht worden door bijvoorbeeld een drukverband en krukken. Of en hoe lang je op krukken loopt, verschilt van persoon tot persoon en per behandelaar afhankelijk van de schade en de verrichte ingreep. In sommige gevallen loopt men zonder krukken het ziekenhuis uit, in andere gevallen loopt men enkele weken op krukken. Gemiddeld ligt dit ergens tussen 3-10 dagen. In deze periode kan koelen, drie keer per dag ongeveer 15 minuten, herstel versnellen en eventuele pijn eerder doen afnemen. Belangrijk is om hierna zo snel mogelijk te revalideren door de bewegelijkheid van de knie te vergroten door deze onbelast te buigen en strekken, rekening houdend met eventuele pijn. Afhankelijk van gewenste verdere activiteit kan verdere revalidatie bestaan uit oefeningen ter versterking van kracht, stabiliteit en coördinatie.

Ontstoken patellapees, jumpers knee

De quadricepspees en patellapees, of knieschijfpees, zijn de belangrijkste strekkers van het been. Bij bij buigen en strekken zoals bij deadlifts en squaten, worden deze zwaar belast, maar vooral bij springactiviteiten. Dit kan irritatie en collageendegeneratie (verval van het collageen waaruit de pees is opgebouwd) veroorzaken aan de patellapees en leiden tot een ontsteking onder de knieschrijf. Dit wordt daarom ook wel jumpers knee genoemd. Zelf heb ik dit mogen ervaren door basketbal waarbij je tijdens een lay-up in twee stappen de lucht in wilt en vooral bij de laatste afzet erg veel druk op het kniegewricht plaatst. De jumpers knee ontstaat vaak door overtraining, met name door herhalende piekbelasting zoals dus springen, maar ook door sprinten en krachttraining en komt relatief vaak voor: Bij basketbal bijvoorbeeld 31% en Volleybal 44% van de beoefenaars. Bij mannen komt het ruim twee keer zoveel voor als bij vrouwen (14% tov 6%). Specifieke oorzaken kunnen zijn:

• Landen op één been (leidt tot een piekbelasting op de aanhechting van de patellapees).
• Korte quadriceps
• Overgewicht
• Verminderde flexibiliteit van de patellapees en quadriceps.
• Onvoldoende kracht en imbalans in bovenbeenspieren (bijvoorbeeld sterkere buitenkant, vastus lateralis dan binnenkant, vastus medialis).
• X-benen, O-benen en platvoeten (zorgt voor verkeerde uitlijning en hogere belasting patellapees).
• (Te) diep doorzaken bij springen en/of landen.
• Te hoge intensiteit (gewicht/weerstand) en/of volume (aantal herhalingen) van oefeningen.
• Groeispurt

Symptomen jumpers knee

Een geïrriteerde patellapees kan dus een lokale ontsteking(sreactie) veroorzaken, vlak onder de knieschijf. Deze kan zich kenmerken door:

• Een zwelling
• Verhitting
• Roodheid
• Functieverlies
• Pijn
• Stijfheid

De ontsteking kan worden ingedeeld in vier stadia:

1. Graad 1: Beginstadium, vlak na het sporten is er wat pijn.
2. Graad 2: Pijn bij het beginnen met sporten en ook direct na het sporten.
3. Graad 3: Pijn tijdens inspanning.
4. Graad 4: Pijn in rust en ontspanning, constante pijn. Stekken van het onderbeen met weerstand is pijnlijk. Drukken op de patellapees is pijnlijk evenals bijvoorbeeld traplopen. Kan kans op scheuren van de pees vergroten.

Diagnose stellen jumpers knee

Een arts of fysiotherapeut, huisarts zal eerst weer vragen stellen omtrent de klachten en een lichamelijk onderzoek doen. Hierbij wordt gekeken of er sprake is van:

• Lokale pijn bij diepe kniebuigingen en het snel strekken van de knie.
• Meer dan zes weken pijn in de knie, met name onder de knieschijf.
• Toename van pijn bij belastende inspanningen zoals springen, traplopen, rennen.
• Kraken/knarsen bij het bevoelen van de patellapees.

Eventueel wordt verder onderzoek zoals een mri-scan of kijkoperatie gedaan om andere klachten uit te sluiten.

Herstel en revalidatie jumpers knee

Net als bij problemen met de meniscus is het belangrijk zo snel mogelijk te beginnen met revalidatie. Dit kan op zogenaamde conservatieve wijze (wat wil zeggen: zonder operatie) of operatief. Welke behandeling wordt uitgevoerd hangt onder andere af van de gradatie van de klachten.

Conservatieve behandeling jumpers knee:

Graad 1:

• Verlagen van belasting om irritatie te verminderen, maar wel doortrainen. Minder zwaar en/of minder vaak trainen indien veroorzaakt door overtraining. Volledige rust is niet aan te raden. De ontsteking kan dan wel afnemen, maar de kracht van de omliggende spieren ook wat herstel beperkt.
• Lokaal koelen met ijs na het sporten om de ontstekingsreactie tegen te gaan, ongeveer 15 minuten.
• Een patellabandje (zie afbeelding). Dit is een bandje die je onder de knieschijf en om de patellapees omdoet. De patellapees kan bij het aanspannen van de bovenbeenspieren naar buiten trekken omdat de buitenkant van deze (vastus lateralis) sterker is dan de binnenkant (vastus medialis). Een patellabandje kan dit scheeftrekken beperken. Dit zal in ieder geval tijdelijk de pijnklachten verminderen. Hij moet strak genoeg zitten om minder pijn te voelen wanneer je buigt, maar niet zo strak dat het pijnlijker aanvoelt doordat de bloedtoevoer wordt geremd.
• Excentrisch trainingsprogramma (“negatieve herhalingen”) volgen om spieren te versterken. Bijvoorbeeld een legpress waarbij je met twee benen het gewicht wegdrukt om deze vervolgens met één been langzaam terug te laten zakken. Dit kan ook met legextensions. In beide gevallen met een laag gewicht waarbij veel herhalingen mogelijk zijn (minimaal 20).
• Dwarse frictiemassage door fysiotherapeut ( lokale massage waarbij vinger- of duimtop dwars over de spiervezels wordt bewogen).

Graad 2:

• Opnieuw verlagen van belasting om irritatie te verminderen .
• Niet meer sprinten/springen.
• Alternatieve belasting om bewegelijkheid te behouden zoals zwemmen.
• Niet teveel herhaaldelijke buig- en strekbewegingen.
• Dwarse frictiemassage door fysiotherapeut.

Graad 3:

•  Helemaal stoppen met de activiteiten die tot de klachten hebben geleid.
• Alternatieve belasting om bewegelijkheid te behouden zoals zwemmen en aquajoggen indien dit pijnloos kan.
•  Dwarse frictiemassage door fysiotherapeut.

Graad 4:

• Minstens 3 maanden rust
• Dwarse frictiemassage door fysiotherapeut

Als dit niet leidt tot verbetering kan er nog worden gekozen voor:

• Excentrisch trainingsprogramma (“negatieve herhalingen”) volgen om quadricepsspieren te versterken
• Spierversterkende oefeningen voor ondersteunende spier(groep)en zoals de kuiten en bilspieren.
• Ontstekingsremmende medicijnen (bijv. Ibuprofen)

Als bovenstaande niet het gewenste resultaat levert, wordt eventueel gekeken naar een operatieve ingreep. Bij een operatieve ingreep voor de jumpers knee wordt vaak of het ontstoken gedeelte weggesneden of er worden kleine sneetjes gemaakt in de zijkanten van de pees om de druk op het middelste gedeelte te verlichten. Ook hierna worden excentrische spierversterkende oefeningen gedaan. Er is echter weinig bewijs dat dit meer oplevert dan de conservatieve behandeling.

Preventie jumpers knee

Omdat een jumpers knee meestal wordt veroorzaakt door overbelasting is hier goed rekening mee te houden door:

• De belasting geleidelijk op te voeren, zowel wat intensiteit als volume betreft. Ga bijvoorbeeld niet als je voor het eerst benen traint in een sportschool meteen 3 keer per week benen trainen en/of direct erg zwaar trainen.
• Een goed warming-up om te zorgen voor goede doorbloeding, aanvoer van voedingsstoffen en afvoer van afvalstoffen.
• Met basketbal heb je bijvoorbeeld het “rijtje lopen” als standaard warming up voor de wedstrijd waarbij de ene rij een lay-up (in twee stappen springend naar de basket) maakt. Kijk je naar amateurclubs dan zie je jongens vaak direct erg hoog springen. Kijk je naar de pro’s dan zie je ze vaak half lopend, in rustig tempo de eerste schoten maken.
• Correcte sprong/landtechniek, niet te ver doorzakken bij het landen en goed afrollen.
• Goede schoenen met schokdempende zool, voorkom bij voorkeur trainen op harde ondergrond.
• Spierversterkende oefeningen voor alle ondersteunende spieren zoals hamstrings, quadriceps, kuitspieren, bilspieren en (lage) buikspieren
• Rekken van de quadriceps

Gescheurde patellapees

De quadriceps- en patellapees zijn dus feitelijk één pees die ervoor zorgen dat het been gestrekt kan worden. Als deze scheurt (boven de knieschijf: quadricepspeesruptuur, onder de knieschijf: patellapeesruptuur) kan het been dus niet meer gestrekt worden. Een gescheurde patellapees komt vaker voor onder de 40 jaar terwijl boven de 40 jaar het vaak eerder de quadricepspees is. Oorzaken van een gescheurde patellapees kunnen zijn:

• Anabolengebruik in het algemeen kan slecht zijn voor aanhechtingen afhankelijk van het type anabool-androgene-steroïde. Testosteron bijvoorbeeld zou de collageensynthese (het aanmaken van nieuw collageen waaruit de aanhechting is opgebouwd) verlagen met 50%-80%. Hoewel de onderzoeken hierover niet duidelijk zijn en sommige anabolen zelfs aanhechtingen kunnen versterken (zoals Deca-Durabolin) is aannemelijk dat anabolengebruik in ieder geval door het feit dat de spieren relatief harder groeien dan de aanhechtingen deze kunnen verzwakken en eerder leiden tot scheuren door overbelasting. Anabolengebruikers zoeken per definitie de grens van het eigen kunnen om er vervolgens over heen te gaan. Iets dat het lichaam niet altijd toelaat.
• Vallen met de knie op de grond.
• Tijdens het springen vanuit gebogen postie met de voet plat op de vloer.
• Een verzwakte aanhechting zoals door een reeds aanwezige ontsteking (jumpers knee met name in de graad 4).
• Geïnjecteerde corticosteroïden. Deze kunnen worden toegediend omdat ze snel een ontsteking kunnen remmen, maar verzwakken tevens de aanhechtingen omdat ze katabool werken (en dus voedingsstoffen zoals proteïne verbruiken ten koste van de aanhechting). Dit wordt om deze reden echter nauwelijks meer gedaan voor een dergelike knieklacht.
• Bepaalde chronische ziektes zoals diabetes mellitus.

Symptomen gescheurde patellapees

Symptomen van een gescheurde patellapees kunnen zijn:

• Een scheurgevoel gevolgd door directe pijn en zwelling.
• Het been kan niet meer gestrekt worden.
• Een deukje op de plek waar de pees gescheurd is.
• Gevoeligheid.
• Verkramping.
• De knieschijf kan hoger komen te zitten omdat deze door de scheur niet meer vastzit aan het scheenbeen (zie afbeeldingen).

Diagnose gescheurde patellapees

De diagnose wordt gesteld door naar de medische voorgeschiedenis te vragen bijvoorbeeld of er eerder sprake is geweest van knieblessures zoals een jumpers knee. Het lichamelijke onderzoek bestaat vooral uit het bekijken van de capaciteit tot strekken van het been.  Dit kan aanleiding geven tot een röntgenfoto zoals ook hier afgebeeld waar duidelijk zichtbaar kan zijn dat de knieschijf omhoog is geschoven of een MRI die ook de pees zelf en eventuele schade toont.

Behandeling gescheurde patellapees

Een gedeeltelijk gescheurde patellapees kan nog wel conservatief verholpen worden door een brace en krukken te dragen (tot een week of zes) om de pees te ontlasten waardoor deze weer aan kan groeien. Dit gevolgd door fysio-/manuele therapie om de spierkracht te vergroten. Dit zijn in eerste instantie krachtoefeningen met gestrekt been. Wanneer de brace verwijderd mag worden, kan dit worden uitgebreid naar andere oefeningen.

Vanzelf helen kan niet bij een volledig gescheurde patellapees omdat net als bij een gescheurde kruisband de functie niet meer uitgeoefend kan worden en dus de peesuiteinden letterlijk nutteloos zijn waardoor de lichaam deze laat afsterven. Dit dient dan ook zo snel mogelijk operatief verholpen te worden omdat de uiteinden steeds meer beschadigd raken, rafelen en korter worden. Bij de operatie wordt de gescheurde pees weer verbonden aan het scheenbeen.

Herstel/revalidatie gescheurde patellapees

Na een operatie gebeurt revalidatie in fasen waarvan de eerste is pijnbeheersing en immobilisatie, d.w.z. dat door een brace en  krukken het been recht gehouden wordt om herstel te vergemakkelijken. Hiernaast worden spierversterkende oefeningen voor de quadriceps gedaan met gestrekt been (door het been plat te leggen en de quadriceps aan te spannen). Na 10-14 dagen is er een vervolgafspraak om de schroefdraad te verwijderen die tijdens de operatie is geplaatst om de hechtingen op hun plaats te houden.

In fase twee (2-6 weken) blijft de knie in een brace en blijf je met krukken lopen, maar ga je langzaam werken aan het vergroten van de mobiliteit door passieve buigoefeningen te doen (eventueel mbv een hiertoe ontworpen machine) maar niet verder dan 90graden. Tijdens het lopen wordt de brace vergrendeld zodat het been ook tijdens een eventuele val gestrekt blijft. Alleen bij het gaan zitten en doen van oefeningen wordt deze ontgrendeld. Hiernaast ga je verder met de spierversterkende oefeningen voor de quadriceps.

Gescheurde mediale/laterale collaterale band

Last but certainly not least (het is namelijk één van de meest voorkomende knieklachten) is de gescheurde collaterale band. Zoals gezegd, lopen de collaterale banden verticaal van de femur (bovenbeen) naar het scheenbeen (mediale, binnenkant) en het kuitbeen (laterale, buitenkant). Zoals de kruisbanden voorkomen dat het onderbeen te ver naar voren of achteren gaat ten opzichte van het bovenbeen, beperken de collaterale banden de zijwaartse beweging. Dit kan misgaan wanneer er een dergelijke zijwaartse beweging onder grote druk wordt gedaan. Denk bijvoorbeeld aan de voetballer die de bal met de binnenkant van de voet wilt trappen terwijl iemand anders het schot blokkeert door zijn voet ervoor te plaatsen. Het bovenbeen wil dan verder naar voren en binnen terwijl de voet stilstaat. Hierdoor komt er druk op de mediale collaterale band die deze kracht moet opvangen waardoor deze kan scheuren.

Andere mogelijke oorzaken zijn bijvoorbeeld een zijwaartse trap vlak boven de knie zoals de lowkick bij o.a. kickboksen, maar ook skieën als de skie blijft haken in een draaibeweging. De collaterale band kan verrekken (graad 1), gedeeltelijk scheuren (graad 2) en volledig doorscheuren (graad 3). Is de druk naar binnen dan komt de binnenste collaterale band onder druk en naar buiten de buitenste collaterale band.

Symptomen gescheurde collaterale band

• De hierboven vaker genoemde zwelling van en eventuele bloeding in de knie.
• Instabiliteit aan de kant van de gescheurde band. De knie kan in deze richting “verzwikken”.
• lokale pijn.

Diagnose stellen gescheurde collaterale band

Opnieuw wordt eerst gevraagd hoe het letsel is ontstaan. Het gegeven voorbeeld van de gestopte trap tegen de voetbal is bijvoorbeeld een duidelijke aanwijzing voor een beschadigde mediale collaterale band. Hiernaast kunnen (lokale) pijnklachten een aanwijzing zijn. Vooral de instabiliteit in de richting van de beschadigde collaterale band is een mogelijke aanwijzing.

Röntgenfoto’s kunnen bekeken worden om eventueel andere schade te zien, maar ook wijzen op de gescheurde band. Hoewel banden dus niet zichtbaar zijn op röntgenfoto’s kan er een verwijding in de gewrichtsspleet zijn aan de beschadigde kant wanneer de knie in die richting wordt geduwd. Een MRI tenslotte kan de beschadigde band zelf zien.

Behandeling en herstel van een gescheurde collaterale band

De collaterale band is de enige pees in de knie die wanneer doorgescheurd zelf kan herstellen. Deze wordt dan ook bijna nooit operatief hersteld. Door een brace wordt de beweging in de richting van de gescheurde band voorkomen, evenals dieper dan 90 graden buigen om druk op de band te voorkomen. Binnen de toegestane bewegingsruimte moet de knie juist in beweging gehouden worden en spierkracht worden ontwikkeld. Herstel duurt ongeveer 8 weken.

Tot slot

“Trust me, I’m no doctor”

Kenneth

Maar slechts een obsessief geïnteresseerde fitnessdocent, vechtsportinstructeur en natural bodybuilder. Dit artikel is dan ook niet bedoeld als vervanging van een bezoek aan een arts of fysiotherapeut. Wel hoop ik dat je door dit artikel wat meer begrijpt over de werking van de knie, wat meer kan doen ter voorkoming van blessures en deze eventueel herkent wanneer het wel is misgelopen.