Borstblessure: oorzaak, symptomen en behandeling

Geschatte leestijd: 11 minuten

Nederlands meest succesvolle mannelijke bodybuilder ooit, “The flexing dutchman” Berry de Mey, zag zijn carriére in een neerwaartse spiraal belanden nadat hij bij het bankdrukken zijn borstspier afscheurde. Hoewel het niet snel voorkomt dat je bij bankdrukken je borstspier afscheurt, is dit wel één van de meest voorkomende oorzaken.

Herstellen van een borst blessure?

Een van de voedingssupplementen waarvan bekend is dat ze een positieve bijdrage kunnen leveren aan het herstel van een borstblessure is het aminozuur L-Glutamine. Glutamine beschermt tegen spierblessures en veroudering

In dit artikel ga ik vooral in op borstblessures die veroorzaakt zijn of kunnen worden door fitness en krachttraining, hoe ze veroorzaakt worden, eventueel voorkomen kunnen worden en hoe je ervan kunt herstellen. Maar eerst ga ik, zoals altijd in mijn artikelen over blessures, in op de anatomie van de borstspieren. Als je weet hoe een spier bevestigd is en wat zijn normale functie is, begrijp je vaak een stuk sneller waar en hoe het mis kan gaan.

Check deze link als je een overzicht wilt van alle borstspieroefeningen.

Anatomie van de borst

De borstspieren bestaan uit twee verschillende spieren, de pectoralis minor en de pectoralis major. De pectoralis major ligt over de pectoralis minor heen. Een skeletspier heeft altijd een plaats waaruit deze “ontstaat” en een punt waarin deze eindigt, de zogenaamde origo en insertie. De origo is normaal gesproken bevestigd aan het minst bewegende deel. Beide zijn de verbinding van de spier met bot door middel van een aanhechting.

Omdat de meeste spierblessures optreden in deze aanhechting kan het handig zijn het algemene stuk over peesblessures en aanhechtingsproblemen ook nog even te lezen.

Pectoralis Major, origo en insertie

De pectoralis major is een zogenaamde waaiervormige spier. Dat betekent dat het punt van origo veel breder is dan het punt van insertie. De pectoralis major wordt qua training meestal verdeeld in de bovenste borstspier en de onderste. Kijk je echter naar het punt van origo dan kan je deze in drie of vier delen verdelen (afhankelijk van de methode en benaming die je kiest). De bovenste borstspier is de clavicular pectoralis major (pars clavicularis). Hierbij verwijst clavicularis naar het sleutelbeen waaruit dit deel van de pectoralis major ontspringt. De onderste borstspier bestaat uit de sternal pectoralis major die ontspringt het sternum (borstbeen, pars sternum), de costal pectoralis major die ontspringt uit het kraakbeen van de ribben (2e t/m 6e) en de pars abdominalis die ontspringt aan het voorste blad van de schede van de rectus abdominalis.  De sternal en costal pectoralis major kunnen worden samengevoegd onder de naam pars sternocostalis.

Allen hebben ze hetzelfde punt van insertie namelijke de humerus, de bovenarm en vormen zo de voorzijde van de okselholte. Wel is er verschil in hoe ze met de bovenarm verbonden zijn en op welke plek exact. De bovenste borstpier, de clavicular pectoralis major heeft een “eigen” insertiepunt dat over die van de ondersteborstspier doorloopt. De onderste borstspier, met dus meerdere punten van origo, heeft één gedeeld insertiepunt boven dat van de bovenste borstspier.

Pectoralis major: functies

De pectoralis major heeft verschillende functies waarvan de meeste zorgen voor beweging in het schoudergewricht:

• Protractie van het schouderblad. Het naar voren trekken van de schouders zoals in duwbewegingen als bankdrukken.
• Anteflexie van de humerus. Het naar voren en omhoogbrengen van de bovenarm zoals bij het optillen van een kind.
• Adductie van de humerus. Het naar binnenbrengen van de bovenarm zoals bij (pec deck flyes) en cable crossovers.
• Endorotatie van de humerus. Het naar binnenbrengen van de arm zoals bij armpjedrukken.
• Behouden van de bevestiging van de bovenarm aan de romp.

De verschillende delen van de borstspier hebben (de nadruk op) verschillende functies. De bovenste borstspier, de pars clavicularis zorgt vooral voor flexie, horizontale adductie (voor je naar binnen bewegen als in o.a. flyes), elevatie (omhoogtrekken van de schoudergordel) en endorotatie. De onderste vezels (costal en abdominal) leggen meer nadruk op detractie/depressie, het naar beneden trekken van de schoudergordel.

Vandaar dat je om de bovenste borstspieren te trainen bijvoorbeeld op een schuin bankje bankdrukt (incline benchpress) in plaats van op een platte bank. Door deze hoek trek je nu meer je schouders omhoog dan naar voren. Het omgekeerde geldt voor de onderste vezels van de borstspieren, bijvoorbeeld decline chestpress. Door op een schuin bankje te liggen met het hoofd lager dan de benen moeten de schouders richting de benen worden getrokken (detractie) in plaats van richting het hoofd (elevatie).

Pectoralis minor: origo en insertie

De pectoralis minor ligt onder de pectoralis major. Hij heeft 3 punten van origo op het uiterste punt van de ribben 3,4 en 5, vlakbij het kraakbeen. Het punt van insertie is het processus coracoideus (ravenbekuitsteeksel)

Pectoralis minor, functie

De functies van de pectoralis minor zijn:

• Detractie/depressie van de schouder. Het naar het beneden trekken van de schouder.
• Mediorotatie: Het naar binnendraaien van het schouderblad.
• Protractie: Het naar voren trekken van het schouderblad

Veelvoorkomende borstblessure pectoralis major, grote borstpier

De meest voorkomende borstblessure bij fitness en bodybuilding is pectoral strain, de geforceerde en/of gescheurde borstspier. Pectoral strain kan je in indelen naar schade in 3 graden (indeling naar pijn komt ook voor):

• Graad 1: Er zijn een paar spier- of aanhechtingsvezels gescheurd. Hetzelfde als een verrekte borstspier. Het verlies in kracht is minimaal en herstel is relatief makkelijk/snel.
• Graad 2: Een gedeelteijke scheur. Er zijn meer vezels gescheurd, er is meer verlies van kracht en minder snel herstel.
• Graad 3: Een volledige scheur. De verbinding met het bovenarmbeen is verbroken.

Een volledige scheur komt voor bij zowel de aanhechting van het bovenste gedeelte van de spier (pars clavicularis) als de aanhechting van het onderste gedeelte van de borstspier (pars sternocostalis), maar ook beide tegelijk.

Zoals gezegd, wordt de gradatie ook op andere manieren aangegeven. Ook wordt soms met pectoral strain soms alleen het verrekken of gedeeltelijk scheuren verstaan en wordt het geheel afscheuren hier niet onder verstaan.

Oorzaken verrekte en gescheurde grote borstspier

De (aanhechting van de) grote borstspier kan op twee manieren scheuren. Meestal gebeurt dit acuut. Veel voorkomende oorzaken zijn bijna alle borstoefeningen, in het bijzonder bankdrukken. Dat dit bij bankdrukken verhoudingsgewijs vaak voorkomt, is zeer waarschijnijk te wijten aan het feit dat dit vaak relatief zwaar wordt gedaan. Andere oorzaken zijn trauma’s als een hard klap tegen de borst of voorkant van de schouder waardoor de borstspier wordt verrekt. Ook bij andere sporten kan het voorkomen, bijvoorbeeld met honkbal zowel bij het pitchen als aan slag.

Een gescheurde grote borstspier kan ook ontstaan door chronische overtraining. Dit leidt tot kleine scheurtjes die steeds meer toenemen in aantal waardoor de kans op een grotere scheur steeds groter wordt.

Symptonen verrekte of gescheurde grote borstspier

Symptonen voor een verrekte of gescheurde aanhechting van de borstspier zijn:

• Pijn in de borstregio
• Ontsteking: Zwelling, branderig gevoel en blauwe plekken. Deze kunnen in ernstige gevallen uitstralen naar de schouder en bovenarm.
• Krachtverlies bij tillen
• Moeite om de arm voor de borst langs te bewegen.
• In het geval van een volledig afgescheurde borstpier kan tijdens het scheuren een “plop-geluid” gehoord worden. Er kan een plotselinge, scherpe pijn in de borst, voorkant schouder en bovenkant van de arm te voelen zijn.Sommigen beschrijven dit alsof ze het gevoel hadden een hartaanval te hebben (hoewel ze waarschijnlijk geen idee hebben hoe een hartaanval aanvoelt). Omdat de spier niet meer vastzit aan de bovenarm (ver)zakt deze (net als een popeye-arm) door de hierdoor ontstane verdikking onderin de borst lijkt het een beetje op een bitchtit (gyneacomestie). Hierbij zal een groot krachtverlies te voelen zijn. Het bewegen van de arm, lachen en hoesten kan pijnlijk zijn. Na het afscheuren zelf doet dit soms minder pijn dan een deels gescheurde of verrekte aanhechting omdat de verbinding verbroken is.

Diagnose stellen verrekte of gescheurde grote borstspier

Belangrijk: Als je vermoedt dat de borstspier is afgescheurd, moet je deze zo snel mogelijk immobiliseren (bijvoorbeeld dmv mitella/sjaal) en de borst en voorkant schouder koelen met een koud compres. Laat dan zo snel mogelijk een arts de diagnose stellen omdat het belangrijk is een eventueel moodzakelijke operatie zo spoedig mogelijk uit te laten voeren. Hoe langer er wordt gewacht met een operatie, hoe kleiner de kans is dat de borst na herstel weer in de buurt van het oude niveau komt.

Bij een onderzoek naar de borstklachten zal een arts navragen hoe ze zijn ontstaan en een lichamelijk onderzoek doen door onder andere te kijken naar locatie van pijnklachten en vermindere kracht. Vaak is dit al voldoende aanwijzing. Een röntgenfoto en/of MRI kan worden gedaan ter bevestiging of om andere schade aan te wijzen.

Behandeling/herstel  verrekte of gedeeltelijk gescheurde grote borstspier

In geval van verrekking of gedeeltelijk scheuren volg je het R.I.C.E -principe. In dit geval kan P.R.I.C.E. van toepassing zijn nog even (P).R.I.C.E.  op een rijtje:

P.R.I.C.E: (P)rotection, (R) rest, (I)ce, (C)ompression, (E)levation.

Protection: Als je merkt dat je zoveel last hebt van de verrekking of gedeeltelijke scheur dat bij de kleinste bewegingen pijn wordt gevoeld dan is het nuttig een mitella te dragen. Zo voorkom je bewegingen die de (aanhechting van) de spier verder  beschadigen.

Rest: De spierschade is veroorzaakt door overbelasting, hetzij chronisch of acuut. In beide gevallen is het belangrijk direct te stoppen met deze belasting. Het is verstandig geen borst te trainen zolang je bij andere activiteiten in het dagelijkse leven nog pijn voelt. Als normale activiteit nog pijn doet, moet je de beschadigde spier niet verder belasten. Lichte rek- en strekoefeningen en mobilisatieoefeningen zonder weerstand kunnen wel helpen zodra de pijn verminderd is. Met mobilisatie bedoel ik dat je de arm weer in alle bewegingen probeert te bewegen zodat het gewricht niet steeds stijver wordt en er meer klachten ontstaan.

Pas ook op met oefeningen voor andere spiergroepen die ook de borst belasten zoals dippen voor de triceps en front raises voor de schouders. Ook bij andere oefeningen moet je oppassen bij het oppakken en terugleggen van gewichten. Eén verkeerde beweging met zware gewichten in je handen kan zo weer een paar dagen herstel verknallen. Het kan daarom handig zijn tijdelijk meer oefeningen op machines uit te voeren in plaats van met losse gewichten. Neem 6-8 weken rust op deze manier voordat je weer met lichte krachtoefeningen begint te revalideren. Na 3-4 maanden kun je dan weer op volledige kracht de borstspieren trainen.

Ice: Het engelse woord voor een ontsteking is inflamation, letterlijk ontvlammen of ontbranding. Dit komt door de verhitting die gepaard gaat bij een ontsteking. Door de aanhechting te koelen, beperk je deze verhitting. Bovendien beperkt het ook de toevoer van bloed en hiermee zwellingen en pijn. Hiervoor kan je een compres, stukjes ijs of bijvoorbeeld bevroren bonen in een zak gebruiken. Zelfs stromend koud water kan helpen. Pas op dat je het ijs niet rechtstreeks op de huid plaatst! Dit kan namelijk schade vergelijkbaar met brandwonden opleveren. Een vochtige theedoek om (de zak met) het ijs is daarom aan te raden tenzij je een compres hebt die al een beschermende laag heeft.

Belangrijk is dat je zo snel mogelijk koelt/ijst na de eerste tekenen van een ontsteking, bijvoorbeeld direct na de training waarin (de eerste tekenen van) de ontsteking werd(en) opgemerkt. Koel minimaal de eerst 36 tot 48 uur 8 keer per dag maximaal 20 minuten. Hierna kan je het beste nog enkele dagen blijven koelen tot de ontsteking (herkenbaar aan verhitting, zwelling en pijn in rust) is afgenomen. De “I” in PRICE staat voor Ice, maar zou ook voor Ibuprofen kunnen staat omdat dit vaak wordt aangeraden als ontstekingsremmer.

Compression: Met compressie bereik je twee dingen. Ten eerste helpt het de bloedtoevoer en zwelling te verminderen. Hiernaast biedt het ondersteuning voor het getroffen gebied (dus ook protectie). In het geval van de borst kan je een band om de gehele borstkas leggen. Er zijn ook shirts  die compressie bieden voor mannen die last hebben van gyneacomastie waardoor ze hiervoor geschikt zijn .

Elevation: Het verhogen van het getroffen gebied beperkt de bloedtoevoer en hiermee de zwelling. Bijvoorbeeld op de andere zijde liggen.

Behandeling en herstel geheel gescheurde grote borstspier

Zoals gezegd dient een geheel of grotendeels afgescheurde borstspier zo snel mogelijk geopereerd te worden. Dit gebeurt niet altijd. Soms is de behandeling conservatief, d.w.z. zonder operatie, maar de resultaten zijn dan bijna altijd slechter. Wees daarom ook duidelijk in de uitleg hoe belangrijk het voor jou is om weer zoveel mogelijk te herstellen naar je oude niveau. Niet iedere arts zal namelijk direct een operatie voorstellen. Een orthopedisch chirurg van het Boston University Medical Center Hospital deed onderzoek naar de uitkomsten van operatieve en conservatieve behandeling:

We retrospectively studied 17 cases of distal pectoralis major muscle rupture to compare the results of repair in acute and chronic injuries and to compare operative and nonoperative treatment. Thirteen patients underwent surgery (six acute injuries [less than 2 weeks after injury] and seven chronic injuries) and four had nonoperative management. The mean age of the patients at injury was 29, and 10 of the 17 injuries were the result of weight lifting. Follow-up ranged from 18 months to 6 years (mean, 28 months). All patients subjectively rated strength, pain, motion, function with strenuous sporting activities, cosmesis, and overall satisfaction.

De patiënten werd dus gevraagd een score te geven voor hun herstel gebasseerd op kracht, pijn, mobiliteit, functie tijdens het sporten, hoe de spier eruit zag en algehele tevredenheid. Hiernaast werd de kracht objectief gemeten. De uitslag was:

• 96% bij herstel van een acuut opgetreden beschadiging, 93% voor het herstellen van chronisch opgetreden schade en  voor conservatieve behandeling 51%. [1]
• Testen van kracht ten opzichte van de andere borstspier: Acuut opgetreden beschadiging = 102% (dat is toch wel opmerkelijk, sterker dan de onbeschadigde kant) chronisch opgetreden schade = 94%: conservatieve behandeling = 71%. [1]

Niet operatieve behandeling leidt dus tot aanzienlijk krachtverlies, maar ook tot een significant verschil in uiterlijk.

Ook andere onderzoeken toonden een duidelijk verschil in de resultaten van operatieve en niet-operatieve behandeling:

• 88% uitstekende/goede resultaten bij operatief herstel ten opzichte van 27% uitstekende/goede resultaten voor niet-operatief herstel. [2]
• 99% piekbelasting, 97% werkcapaciteit na operatief herstel; 56% piekbelasting, 56% werk capaciteit na conservatieve behandeling.[3]

Een operatie heeft wel altijd risico’s zoals het algemene infectiegevaar en gevaar van narcose (hartaanval, beroerte, sterfgevaar). Meer speciek voor de operatie aan de gescheurde pectoralis major geldt als risico’s o.a.:

• Aanhoudende zwakte van de spier
• myositis ossificans traumatica (Bindweefsel dat in bot verandert)
• Stijfheid van de schouder
• Opnieuw scheuren

Blessures pectoralis minor, de kleine borstspier

Blessures van de pectoralis minor komen minder vaak voor, helemaal als dit niet in combinatie is met een gescheurde pectoralis major. Ze hebben soms dezelfde oorzaak als de hierboven genoemde oorzaken van blessures van de pectoralis major, maar worden vaker veroorzaakt door een klap tegen de borst dan bijvoorbeeld overbelasting door krachtoefeningen. Ook de symptomen lijken op elkaar, al kan bij de pectoralis minor de pijn ook in de onderarm worden gevoeld en uitstralen naar de vingers. Andere sypmtomen zijn gevoeligheid bij het aanraken van het processus coracoideus (hier boven beschreven). De diagnose kan naast het bekijken van de symptomen door MRI worden gesteld. Omdat deze blessures niet vaak voorkomen in bodybuilding zal ik hier verder niet op ingaan.

Preventie borstblessures

• Zoals voor de meeste spierblessures geldt, is ook hier een goede warming up één van de belangrijkste zaken om een blessure te voorkomen. Doe een warming-up om de temperatuur te verhogen, bloedcirculatie te verbeteren en synoviaalvocht aan te maken dat zorgt voor smering van de gewrichten. Doe als warming-up 8-10 minuten cardio op 60%-70% van je maximale hartslag (220-leeftijd).
• Zorg dat je warm blijft! Als je tussen iedere set een kwartier loopt te babbelen, koelt je lichaam af en wordt het gevaar op blessures vergroot (en verspil je natuurlijk waardevolle trainingstijd). Afhankelijk van je trainingsdoel (spierkracht, spiermassa opbouwen, maximaal kracht) rust je tussendoor 1 tot maximaal 3 minuten uit. Draag kleding die je ook tussendoor warm houdt. We trainen nu eenmaal niet op Venice Beach en het is niet het hele jaar zomer. Soms moeten we dus maar voor lief nemen dat we niet tijdens de trainen kunnen genieten van de opgepompte spieren in het spiegelbeeld.
• Hiernaast is een spierspecifieke warming up belangrijk. Dus niet meteen indruk willen maken door 140kg te bankdrukken, maar met lichte gewichten en veel herhalingen (minimaal 15) beginnen, minimaal 2 sets. Niet te grote stappen in gewicht van set tot set maken. Dus ook niet na de warming-up met lichte gewichten direct door naar die 140kg omdat er toevallig een leuk meisje voorbij loopt.
• Licht stretchen: Pak een deurpost of paal van bijvoorbeeld een squatrek vast met de arm gestrekt, de duim naar boven en de hand op borsthoogte. Draai je nu, van de strekkende arm af, tot je een lichte rek voelt en hou deze zo’n 15 seconden vast. Hierna doe je hetzelfde voor de andere arm.
• Uitvoering van borstoefeningen: “Echte mannen laten bij bankdrukken de stang tot hun borst komen”. Hierdoor train je de spier over een grotere baan en dus beter. Het biedt echter ook een hoger risico op borst- en schouderblessures. Zelf zal ik hierdoor niet anders  gaan bankdrukken, maar dit is dus een bewuste afweging tussen resultaat en risico. Belangrijker is het volgende punt.
• Voer het excentrische (het negatieve) gedeelte van oefeningen altijd rustig en gecontroleerd uit. Bij bankdrukken en flyes bijvoorbeeld kan je het gewicht wel explosief omhoog brengen, maar moet je het niet terug laten vallen om vervolgens weer omhoog te brengen. Breng het gewicht rustig omlaag en tot stilstand in 2-3 seconden. Als je het gewicht omhoog brengt terwijl het nog in snelheid naar beneden gaat, komt er veel spanning op de borstspieren. Net als wanneer je auto nog achteruit rolt en je al vooruit begint te rijden.

Referenties

1. A.A. Schepsis et al. Expand. Rupture of the Pectoralis Major Muscle. Outcome After Repair of Acute and Chronic Injuries. J Sports Med January 2000 vol. 28 no. 1 9-15
2. A. Bak et al. Rupture of the pectoralis major: a meta-analysis of 112 cases. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2000;8(2):113-9.
3. C.M. Hanna et al.Pectoralis major tears: comparison of surgical and conservative treatment. Br J Sports Med 2001;35:202-206 doi:10.1136/bjsm.35.3.202

Overige bronnen

1. Xinning L. et al.Isolated Tear of the Pectoralis Minor Tendon in a High School Football Player. Orthopedics, August 2012 – Volume 35 · Issue 8: e1272-e1275